พญาวานรโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องมหากปิชาดก ติงสนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พราหมณ์ชาวนาผู้หนึ่งไถนาเสร็จแล้วก็ปลดโคทั้งหลายให้กินใบไม้ใบหญ้า ส่วนตนก็ไปพรวนดิน ฝูงโคเล็มใบไม้จนเดินเลยเข้าไปในป่า ครั้นชาวนาไม่เห็นฝูงโคก็ออกตามหาและหลงอยู่ในป่าหิมพานต์เป็นเวลา 7 วัน เมื่อพบต้นมะพลับซึ่งอยู่ปากเหว ชาวนาก็ปีนขึ้นไปเก็บผลมากินอย่างสำราญใจ ขณะที่ก้าวเท้าไปยังอีกกิ่งหนึ่ง กิ่งพลับก็หักทำให้ชาวนาตกลงไปในเหว ต้องทนอดอยากอยู่ในนั้นเป็นเวลา 10 วัน

เมื่อพญาวานรโพธิสัตว์ผ่านมาพบก็คิดจะช่วยเหลือ จึงไปหาหินก้อนใหญ่มาผูกกับเชือก แล้วไต่ลงไปแบกชาวนาขึ้นมา พญาวานรโพธิสัตว์ขอให้ชาวนาคอยระวังภัยจากสัตว์ร้ายต่างๆ ให้แล้วนอนหลับไป ชาวนาคิดจะฆ่าวานรมากินแก้หิวและจะนำเนื้อที่เหลือไว้เป็นเสบียงในการเดินทาง จึงทุ่มหินใส่หัวพญาวานร แต่เพราะอดอาหารมานานทำให้ชาวนามีกำลังน้อย หินที่ทุ่มไปนั้นจึงไม่แรงพอที่จะทำให้วานรตาย พญาวานรโพธิสัตว์ลุกขึ้นเลือดอาบกายมองดูชาวนาแล้วน้ำตาไหล ตำหนิว่าชาวนาไม่รู้บุญคุณ แต่ก็ยอมให้อภัย แล้วพญาวานรก็โหนกิ่งไม้นำทางพาชาวนาไปจนถึงเขตแดนมนุษย์ ชาวนาเกิดความรุ่มร้อนในกายจึงไปดื่มน้ำในแม่น้ำ แต่น้ำนั้นกลับเดือดพล่านถูกกายชาวนาจนเกิดเป็นฝี น้ำหนองน้ำเลือดไหลเยิ้ม มีกลิ่นเหม็นเหมือนซากศพ

นับแต่นั้นมาชาวนาก็เป็นโรคเรื้อนกลายเป็นมนุษย์เปรต (เป็นเปรตทั้งที่ยังเป็นมนุษย์) แผ่นหลังเป็นปุ่มปม ผิวหนังเป็นกลากเกลื้อนด่างไปทั้งตัว เมื่อเดินผ่านไปที่ใดก็มีแต่คนรังเกียจและขับไล่ ต้องทุกข์ทรมานอยู่นานถึง 7 ปี วันหนึ่งมนุษย์เปรตเดินไปถึงมิคาชินอุทยานในเมืองพาราณสีก็เอาใบตองมาปูนอนอยู่ในอุทยานนั้น

ขณะนั้นพระเจ้าพรหมทัตเสด็จประพาสอุทยานผ่านมาพบก็สอบถามว่าทำกรรมอะไรไว้จึงมีร่างกายเช่นนั้น มนุษย์เปรตเล่าเรื่องราวทั้งหมดให้ฟัง แล้วทูลเตือนว่าไม่ให้ทำร้ายมิตรไม่เช่นนั้นจะต้องเป็นโรคเรื้อน อดอยากผอมโซเหมือนตน และเมื่อตายแล้วก็จะต้องตกนรก หลังทูลจบแผ่นดินก็แยกออกเป็นช่องสูบมนุษย์เปรตลงไปในอเวจีมหานรก