ท้าวพรหมทัตเป็นตัวละครในเรื่องนกกระจาบกลอนสวด สำนวนที่ 1 เป็นกษัตริย์ครองเมืองพาราณสี* มีมเหสีชื่อนางโกสุม* และมีธิดารูปงามชื่อนางสุวรรณเกสร* แต่นางไม่ยอมพูดกับชายใดแม้แต่ท้าวพรหมทัต พระองค์จึงสร้างปราสาทให้นางอยู่ห่างจากชายทั้งปวง และมีข้าทาสบริวารล้วนแต่เป็นหญิง

ครั้นนางสุวรรณเกสรอายุ 15 ปี ท้าวพรหมทัตจึงสั่งให้เสนานำสารไปยังหัวเมืองน้อยใหญ่ให้ส่งโอรสมาพูดกับนาง และหากนางพูดกับผู้ใด ผู้นั้นก็จะได้เป็นอุปราชและอภิเษกกับนาง แต่นางก็ไม่ได้พูดกับเจ้าชายองค์ใด ท้าวพรหมทัตจึงป่าวประกาศให้ลูกเสนา ลูกเศรษฐี รวมทั้งลูกกระฎุมพีทั้งคนมีและคนจนมาพูดกับนาง แต่นางก็ไม่ยอมพูดด้วย

ต่อมาท้าวพรหมทัตให้เสนานำตัวสรรพสิทธิ* บุตรของโกณฑัญเศรษฐี* มาพูดกับนาง สรรพสิทธิจึงถอดหัวใจพี่เลี้ยงไว้ที่บานประตู ชวาลา พานพระศรี และม่าน เล่านิทานยามละเรื่อง รวม 4 ยาม และถามปัญหา แต่นางไม่เห็นด้วยกับคำตอบของพี่เลี้ยงทุกครั้ง จึงพูดโต้แย้ง สรรพสิทธิจึงได้อภิเษกกับนางสุวรรณเกสรและเป็นอุปราชเมืองพาราณสีตามสัญญา ตอนท้ายเรื่องกล่าวว่าเมื่อท้าวพรหมทัตสิ้นพระชนม์แล้ว กลับชาติมาเกิดเป็นพระอานนท์ ส่วนนางโกสุมกลับชาติมาเกิดเป็นภิกขุณีนามว่ามลิกา