โกมาริยะเป็นตัวละครในเรื่องโกมาริยปุตตชาดก  ติกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นพระโพธิสัตว์

 

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี   พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโกมาริยบุตรในสกุลพราหมณ์    เมื่อเจริญวัยได้ออกบวชเป็นดาบสอยู่ในหิมวันตประเทศ   ในบริเวณนั้นมีดาบสพวกหนึ่งชอบเล่นคะนองกับวานร และไม่ประพฤติอยู่ในศีล   วันหนึ่งดาบสพวกนั้นอยากเสพอาหารเลิศรสจึงพากันไปยังหมู่บ้านเหลือแต่เพียงวานรตัวหนึ่งอยู่ในอาศรม  เมื่อโกมาริยดาบสเข้าไปในอาศรม  วานรก็เข้ามาเล่นคะนองด้วย   แต่พระดาบสไม่เล่นด้วย  กลับสั่งสอนให้วานรมีกิริยาเรียบร้อย  ครั้นเหล่าดาบสกลับมาพบวานรอยู่ในกิริยาสำรวมก็ถามถึงสาเหตุที่มีกิริยาเปลี่ยนไป วานรตอบว่าตนได้ฟังธรรมจากโกมาริยดาบส เหล่าดาบสก็พากันติเตียนว่าวานรเป็นเพียงสัตว์ดิรัจฉาน จะรู้ถึงภูมิฌานได้อย่างไร   เช่นเดียวกับการหว่านพืชผลลงบนแผ่นศิลา  แม้ฝนจะตกเมล็ดพืชก็ย่อมไม่งอก