TLD-003-2682

พรหมทัต, พระเจ้า 52 (ชื่อตัวละคร)

ภิกขาปรัมปรชาดก   นิบาตชาดก  

พระเจ้าพรหมทัตเป็นตัวละครในเรื่องภิกขาปรัมปรชาดก ปกิณกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นกษัตริย์ครองเมืองพาราณสี พระเจ้าพรหมทัตทรงอยู่ในธรรม บ้านเมืองสงบสุข ไม่มีคดีความให้วินิจฉัย

วันหนึ่งพระเจ้าพรหมทัตปรารถนาจะรู้ว่าพระองค์มีโทษบ้างหรือไม่ จึงชักชวนพราหมณ์ปุโรหิตปลอมตัวออกไปในเมืองกาสิกรัฐ*แต่ก็ไม่พบผู้ติโทษ ครั้นเสด็จไปถึงนิคมแห่งหนึ่งก็เข้าไปประทับพักผ่อนอยู่ในศาลา ขณะนั้นกุฎุมพีผู้มีทรัพย์พาบริวารไปอาบน้ำที่ท่า เห็นพระเจ้าพรหมทัตมีสรีระเป็นสุขุมมาลชาติก็เข้าไปทูลขอให้หยุดพักอยู่ก่อน แล้วให้บริวารจัดเตรียมอาหารรสเลิศไปถวาย

ระหว่างนั้นดาบสโพธิสัตว์ซึ่งอยู่ในป่าหิมพานต์และพระปัจเจกพุทธเจ้าซึ่งเหาะมาจากถ้ำเขานันทมูลกะก็เข้าไปพักอยู่ในศาลานั้นด้วย เมื่อกุฎุมพีถวายกระยาหารพระเจ้าพรหมทัต พระองค์รับไว้แล้วประทานให้พราหมณ์ปุโรหิต ปุโรหิตถวายแด่ดาบสโพธิสัตว์ และดาบสถวายแด่พระปัจเจกพุทธเจ้าตามลำดับ พระปัจเจกพุทธเจ้าได้รับภัตตาหารแล้วก็ฉันโดยไม่ได้ชักชวนผู้อื่น

กุฎุมพีสงสัยว่าเหตุใดพระเจ้าพรหมทัต พราหมณ์ปุโรหิต และดาบสโพธิสัตว์จึงไม่รับอาหารไว้เอง เมื่อทูลถาม พระเจ้าพรหมทัตตอบว่าพราหมณ์ปุโรหิตเป็นพระอาจารย์ที่ช่วยเหลือราชกิจ ส่วนปุโรหิตบอกว่าเพราะดาบสเป็นผู้เจริญภาวนา และดาบสตอบว่าพระปัจเจกพุทธเจ้าประเสริฐกว่าตนเพราะเป็นผู้ไม่หุงต้ม ไม่ถือตน และไม่ยึดมั่น ครั้นกุฎุมพีถามพระปัจเจกพุทธเจ้าถึงสาเหตุที่ฉันอาหารแต่เพียงผู้เดียว

พระปัจเจกพุทธเจ้าตอบว่าพระเจ้าพรหมทัต พราหมณ์ปุโรหิต และดาบสโพธิสัตว์ถวายอาหารให้เพราะตนเป็นผู้พ้นจากบาปทั้งปวงจึงสมควรได้รับภัตตาหารนั้น ดังนั้นหากชักชวนทั้งสามให้ร่วมกินอาหารก็จะเป็นการปฏิเสธผู้ให้ เมื่อกุฎุมพีเข้าใจแล้วว่าควรให้ทานแก่ผู้ที่ควรได้รับก็สรุปว่าพระราชากังวลอยู่ในการรักษาพระราชอาณาจักร ปุโรหิตกังวลอยู่ในราชกิจ และดาบสกังวลอยู่ในการหามูลผลาหาร แต่พระปัจเจกพุทธเจ้าเป็นผู้พ้นจากสิ่งกังวลทั้งปวงจึงเป็นผู้เหมาะสมที่จะได้รับภัตตาหาร

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)