พระจันทร์เป็นตัวละครในเรื่องเฉลิมไตรภพ  เป็นเทวดาประจำดาวนพเคราะห์ดวงที่ 2  อดีตชาติคือจันทร์* บุตรชายคนกลางของเศรษฐีหัศวิไสย*กับนางสุนทรา*  จันทร์มีพี่ชายชื่ออาทิตย์*และน้องชายชื่อราหู*  ต่อมาครอบครัวยากจนลง ค้าขายไม่ได้กำไร  บิดาจึงพาย้ายถิ่นฐานไปประกอบอาชีพทำไร่ทำนา และอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข  

 

ในงานทำบุญเลี้ยงพระบังสุกุลอัฐิบิดา  อาทิตย์ค้นหาได้ขันทองมาใช้ใส่ข้าวตักบาตร อธิษฐานขอไปเกิดเป็นพระอาทิตย์* จันทร์ได้ขันเงิน ตักบาตรแล้วอธิษฐานขอไปเกิดเป็นพระจันทร์  ส่วนราหูหาได้แต่กระทายมาใส่ข้าวจึงโกรธพี่ทั้งสองมาก ราหูอธิษฐานขอไปเกิดก่อนพี่ๆ ให้ตัวใหญ่รัศมีมืดมิดสามารถปิดบังรัศมีของพระอาทิตย์และพระจันทร์ได้  พี่น้องทั้งสามยังวิวาทกันแย่งชิงอัฐิบิดา   นางสุนทราห้ามปรามและสั่งสอนมิให้ลูกทะเลาะกันแต่ให้รู้จักถนอมน้ำใจกัน  คำสั่งสอนตัดพ้อของมารดาทำให้ทั้งสามยุติการทะเลาะวิวาท  ภายหลังมารดาสิ้นชีวิตจันทร์และพี่น้องต่างแยกย้ายกันไปดำรงชีวิตของตนจนสิ้นอายุไปตามกรรม 

 

จันทร์จุติปฏิสนธิ์ตามยูร        มนุษย์สกูล

                                                                   สตรีด้วยมีริษยา

 

เมื่อสิ้นอันตรากัปโลกถูกไฟเผาผลาญ  ทวยเทพอินทร์พรหมต่างแปลงเป็นผงคลีหนีไอร้อนขึ้นไปอยู่ยังพรหมโลก  เมื่อไฟดับแล้วจึงเกิดภพจักรวาลขึ้น พระอิศวร* พระอุมา* พระพรหมธาดา* และพระนารายณ์* ร่วมกันสร้างสิ่งทั้งหลายขึ้น เกิดเป็นไตรภพ คือ สวรรค์ มนุษย์ และบาดาล  ทั้งทรงร่วมกันจัดระบบโลกและจักรวาล  

มหาเทพทั้งสี่ทรงประกอบพิธีชุบเทวดานพเคราะห์  จันทร์ได้มาถือกำเนิดเป็นพระจันทร์ดังอธิษฐาน  เมื่อมหาเทพทรงสั่งให้เลือกสรรหญิงงาม 15 นางมาเข้าพิธีแล้วทรงอ่านมนตร์จักรผัน  ร่างนางทั้งสิ้นกลายเป็นผงคลี  นำมาระคนปนกันอย่างดีและห่อด้วยผ้าทิพย์สีนวล  มหาเทพทั้งสี่ประพรมน้ำทิพย์ลงไป เกิดเป็นเทวดามีรูปโฉมงดงาม ประทานนามว่าพระจันทร์*  มีบุษบกวิมานสีแก้วมุกดา

กำหนดการจรของพระจันทร์มีดังนี้

 

พระจันทร์จรนั้นเล่า        ตัดฤกษ์เข้าออกไปมา

คิดเสร็จเจ็ดทิวา        ลัดฤกษ์พาหาวันเพ็ง

ขึ้นค่ำหนึ่งถึงสิบห้า        ดวงจันทรากลมปลั่งเปล่ง

โชติช่วงจันทร์เมื่อวันเพ็ง        ศุลีเล็งแก้วมุกดา

 

มหาเทพทั้งสี่ทรงพยากรณ์บุรุษสตรีที่เกิดวันจันทร์ไว้ว่ามีร่างกายงดงาม และมีหลายขวัญ  ยามเยาว์วัยหัวเน่าเปื่อย   ครั้นโตขึ้นก็หาย  คนทั้งหลายเมตตาแต่อยู่ที่ใดมิได้นาน  มีนิสัยโกรธง่ายหายเร็ว  จิตใจไม่เป็นพาล  และไม่อาฆาตมาดร้ายทำอันตรายใคร

ศัตรูของพระจันทร์คือพระราหู*  ซึ่งผูกเวรอาฆาตกันมาแต่ชาติปางก่อน  เช่นเดียวกับพระราหูจองเวรพระอาทิตย์

 

ราหูเดินต่ำใต้        ถอยหลังไปบังจันทรา

ลางครั้งบังสุริยา        ด้วยเวราผูกเวรกัน

 

ปรากฏการณ์ราหูบังพระจันทร์และพระอาทิตย์ทำให้ผู้พบเห็นตระหนกตกใจ พยายามหาทางช่วยเหลือเพื่อทดแทนบุญคุณของเทพทั้งสองซึ่งให้แสงสว่างแก่โลก  โดยกระทำการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องนี้  เป็นต้นว่า  สวดภาวนา  เสกเลขยันต์  ตีเกราะเคาะระฆังให้พระราหูตกใจปล่อยพระจันทร์ให้เป็นอิสระ