พราหมณ์ผู้ทายลักษณะดาบเป็นตัวละครในเรื่องอสิลักขณชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัต*แห่งเมืองพาราณสี* มีพราหมณ์ผู้หนึ่งชำนาญในการทายลักษณะดาบโดยการยกด้านคมขึ้นดม ช่างตีดาบคนใดให้ทรัพย์สิน พราหมณ์ก็ทายว่าดาบนั้นดีเป็นมงคล ถ้าช่างตีดาบคนใดไม่ได้ให้ทรัพย์ พราหมณ์ก็จะว่าดาบไม่ดีไม่เป็นมงคล

วันหนึ่งช่างตีดาบคนหนึ่งใส่พริกป่นอย่างละเอียดลงในฝักดาบนำไปถวายพระราชา เมื่อพราหมณ์ถอดฝักดาบออกดม พริกป่นเข้าจมูก พราหมณ์จึงจามอย่างแรงทำให้คมดาบบาดจมูกผ่าออกเป็น 2 ซีก พระเจ้าพรหมทัตสั่งให้หมอรักษาปลายจมูกพราหมณ์จนหายแล้วให้ทำครั่งเป็นรูปจมูกสวมไว้

พระเจ้าพรหมทัตมีธิดาองค์เดียวไม่มีโอรส แต่ทรงมีภาคิไนย (หลานชาย) องค์หนึ่งซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์มาเสวยพระชาติ ทั้งสองเติบโตมาด้วยกันจึงเกิดความปฏิพัทธ์กัน พระเจ้าพรหมทัตไม่ประสงค์จะให้พระธิดาและภาคิไนยอภิเษกกันเพราะเป็นญาติสนิท ทรงปรารถนาให้พระธิดาอภิเษกกับเจ้าชายเมืองอื่นและให้ภาคิไนยอภิเษกกับเจ้าหญิงเมืองอื่นเพื่อเพิ่มจำนวนพระญาติให้มากขึ้นและได้ราชสมบัติของทั้ง 2 เมือง

พระภาคิไนยพยายามหาอุบายเพื่อให้ได้พระธิดาอันเป็นที่รัก พระองค์จึงปรึกษากับยายแม่มด แม่มดรับสินบนแล้วออกอุบายว่าจะไปทูลพระราชาว่าพระธิดาถูกกาลกิณีครอบงำ ให้ไปทำพิธีที่ป่าช้าเพื่อทำลายกาลกิณีนั้น ให้นำพระธิดาพร้อมขบวนเสด็จไปที่ป่าช้า จัดคนตายให้นอนใต้ตั่งมงคล เชิญพระธิดาขึ้นนั่งบนตั่ง เอาน้ำหอม 108 หม้อสรงองค์ไล่ตัวกาลกิณี แม่มดนัดแนะพระภาคิไนยให้ถือพริกป่นละเอียดไปในป่าช้า ให้ไปนอนคุดคู้เหมือนตายอยู่ใต้ตั่ง เมื่อยกพระธิดานั่งบนตั่งแล้ว ให้พระภาคิไนยนัดพริกป่นเข้าจมูกเพื่อให้จาม 2-3 ครั้ง เมื่อตนลุกขึ้นวิ่งหนี คนอื่นๆ ก็จะวิ่งตามหนีไปจนหมด ขอให้พระภาคิไนยสรงพระเศียรพระธิดาและพระองค์เองแล้วพาพระธิดากลับวังของพระองค์ พระภาคิไนยได้ดำเนินการตามแผนของยายแม่มดทุกประการ

ต่อมาพระเจ้าพรหมทัตก็ยกพระธิดาให้อภิเษกกับพระภาคิไนย ทั้งสององค์ได้ครองราชสมบัติโดยธรรม ทรงบำเพ็ญกุศลและบำเพ็ญทาน

วันหนึ่งพราหมณ์ผู้ทายลักษณะดาบเข้าเฝ้า ยืนอยู่ตรงที่แสงแดดส่อง จมูกที่ทำเทียมก็ละลายไหลลงที่พื้นปราสาท ทำให้อับอายมาก พระราชา (ภาคิไนย) ตรัสว่าขึ้นชื่อว่าจามจะเกิดผลดีแก่ผู้หนึ่งและเกิดผลร้ายแก่อีกผู้หนึ่ง เหตุอย่างเดียวกันไม่ใช่ว่าให้แต่ผลดีไปทั้งนั้นและไม่ใช่ว่าจะให้ผลร้ายไปทั้งนั้น