TLD-003-2881

พราหมณ์ผู้ทำหัตถีมงคล (ชื่อตัวละคร)

สุสิมชาดก   นิบาตชาดก  

พราหมณ์ผู้ทำหัตถีมงคลเป็นตัวละครในเรื่องสุสิมชาดก ทุกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้าสุสิมะ*แห่งเมืองพาราณสี* พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรพราหมณ์ปุโรหิต เมื่ออายุได้ 16 ปี บิดาสิ้นชีพลง บิดาของพระโพธิสัตว์เป็นผู้ทำการมงคลขวัญช้างของพระราชามา 7 ชั่วตระกูล ทรัพย์สินเครื่องประดับทั้งหลายที่พระราชาและฝูงชนประดับบนตัวช้างก็ตกเป็นของผู้กระทำหัตถีมงคลเป็นจำนวนมากถึงโกฏิ เวลานั้นใกล้จะถึงวันทำหัตถีมงคล พราหมณ์อื่นๆ ทั้งหลายจึงเข้าไปเฝ้าพระราชา ขอเป็นผู้ทำพิธีหัตถีมงคลในครั้งนี้ เพราะบุตรพราหมณ์ปุโรหิตยังเด็กอยู่ ยังไม่รู้ไตรเพทและหัตถีสูตร พระราชาก็ทรงยินยอม มารดาของบุตรพราหมณ์ปุโรหิตเศร้าโศกเสียใจมากที่การทำหัตถีมงคลซึ่งเป็นงานของตระกูลมานานจะต้องยุติลง ทั้งจะเสื่อมจากทรัพย์ด้วย บุตรพราหมณ์จึงถามว่ามีใครรู้ไตรเพทและหัตถีสูตรบ้าง มารดาบอกว่ามีทิศาปาโมกข์อยู่เมืองตักสิลาซึ่งอยู่ไกลถึง 120 โยชน์ บุตรพราหมณ์ปุโรหิตจึงบอกมารดาว่าตนจะเดินทางไกล 120 โยชน์ไปตักสิลาภายในวันเดียว ไปขอเรียนไตรเพทและหัตถีสูตร 1 คืน รุ่งเช้าจะเดินทางกลับมา และจะได้ทำหัตถีมงคลในวันที่ 4 บุตรพราหมณ์ปุโรหิตออกเดินทางไปพบอาจารย์ทิศาปาโมกข์ เล่าความจำเป็นให้อาจารย์ฟังและขอเรียนวิชาทั้งปวงอย่างย่อเพียงคืนเดียว แล้ววางถุงทรัพย์พันหนึ่งไว้เบื้องหน้า กราบไหว้อาจารย์ขอเรียนวิชา พอรุ่งอรุณก็จบไตรเพทและหัตถีสูตร ทั้งยังบอกได้ถึงวิชาบางบทที่อาจารย์บอกพลาดไป และช่วยแก้ไขชำระศิลปศาสตร์ของอาจารย์ เพื่อให้ศิษย์อื่นๆ ได้ท่องบ่นอย่างถูกต้องด้วย แล้วจึงลาอาจารย์กลับพระนคร

วันรุ่งขึ้นเป็นวันทำพิธีหัตถีมงคล พราหมณ์ทั้งหลายต่างมารอเพื่อจะเป็นผู้ทำพิธี บุตรพราหมณ์ปุโรหิตเข้าไปทูลถามพระเจ้าสุสิมะว่าจะให้พราหมณ์อื่นเป็นผู้ทำหัตถีมงคลแทนตนซึ่งอยู่ในตระกูลพราหมณ์ผู้ทำหัตถีมงคลมาตั้งแต่สมัยพระอัยกาและพระบิดาของพระองค์ พระองค์จะทำให้วงศ์ของตนพินาศเสีย เหตุใดพระองค์จึงเว้นตนเสียไม่ให้ทำพิธี พระเจ้าสุสิมะทรงตอบว่าเป็นเพราะบุตรพราหมณ์ปุโรหิตยังเด็ก ยังไม่รู้ไตรเพทและหัตถีสูตร จึงได้ให้พราหมณ์อื่นทำแทน บุตรพราหมณ์ปุโรหิตต้องการเป็นพราหมณ์ผู้ทำหัตถีมงคล จึงทูลพระราชาว่าเวททั้งหลายก็ดี หัตถีสูตรก็ดี ถ้าพราหมณ์คนใดสามารถแสดงแก่ตนได้แต่โดยย่อเพียงบทเดียว ขอให้พราหมณ์ผู้นั้นลุกขึ้น บุคคลในชมพูทวีปยกเว้นตนแล้วไม่มีใครเลยที่รู้ไตรเพทและหัตถีสูตร ว่าแล้วบุตรพราหมณ์ปุโรหิตก็บันลือสีหนาทกึกก้องอยู่ พราหมณ์ทั้งหลายไม่อาจลุกขึ้นได้ บุตรพราหมณ์ปุโรหิตจึงทำพิธีจนสำเร็จ ได้ทรัพย์จำนวนมาก และได้ดำรงวงศ์ตระกูลของตนต่อไป

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)