พราหมณ์มาณพเป็นตัวละครในเรื่องอนภิรติชาดก ทุกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นทิศาปาโมกข์อาจารย์ สั่งสอนมนตร์แก่ขัตติยกุมารและกุมารทั้งหลายในเมืองพาราณสี มีศิษย์คนหนึ่งเป็นพราหมณ์มาณพสามารถเรียนไตรเพทได้คล่องแคล่วถูกต้อง ได้เป็นอาจารย์ที่ 2 รองจากอาจารย์ทิศาปาโมกข์โพธิสัตว์ ต่อมาพราหมณ์มาณพหันมาทำงานทางฆราวาส ตรึกตรองหาผลประโยชน์ต่างๆ ในทางฆราวาสจนจิตขุ่นมัวไม่สามารถท่องบ่นเวทมนตร์ได้ พราหมณ์มาณพจึงไปหาทิศาปาโมกข์อาจารย์และเล่าให้ฟัง ทิศาปาโมกข์โพธิสัตว์กล่าวแก่ศิษย์ว่าเมื่อจิตขุ่นมัว เวทมนตร์ก็ขุ่นมัว เมื่อจิตผ่องใสไม่ขุ่นมัว เวทมนตร์ก็แจ่มแจ้งไม่ขุ่นมัว เปรียบเหมือนเมื่อน้ำขุ่น บุคคลมองลงไปไม่เห็นหอยนางรม หอยโข่ง กรวดทราย และฝูงปลา เมื่อน้ำใสบริสุทธิ์ บุคคลมองลงไปเห็นหอยนางรม หอยโข่ง กรวดทราย และฝูงปลา เมื่อจิตผ่องใสไม่ขุ่นมัว บุคคลก็อาจมองเห็นประโยชน์ตนและประโยชน์ผู้อื่นได้