พ่อนกกระจาบเป็นตัวละครในเรื่องนกกระจาบกลอนสวด สำนวนที่ 1 พ่อนก คือ พระพุทธองค์ครั้งเสวยพระชาติเป็นนกกระจาบ ทำรังอยู่กับนางนกกระจาบในป่าอ้อ พ่อนกรักลูกและแม่นกกระจาบ* มากจะออกหาอาหารและเกสรดอกไม้มาให้แม่นกและลูก ๆ ทุกวัน เช้าวันหนึ่งพ่อนกบินออกไปหาอาหารตามปกติ เมื่อไปถึงสระแห่งหนึ่งเห็นดอกบัวงาม จึงบินลงคลุกเคล้าเกสรบัวด้วยหมายใจว่าจะเอาเกสรไปฝากแม่นก พ่อนกมัวเพลินอยู่จนกลีบบัวหุบเข้าหากันเมื่อได้รับแสงอาทิตย์ จึงออกมาจากดอกบัวไม่ได้ บังเอิญวันนั้นเกิดไฟไหม้ป่าลุกลามมาถึงรังที่แม่นกและลูกอาศัยอยู่ แม่นกพยายามสุดกำลังที่จะปกป้องลูกน้อยให้พ้นภัยแต่ไม่สำเร็จ ลูกนกตายทั้งรัง

ตกกลางคืนดอกบัวแย้มกลีบเมื่อถูกน้ำค้างพ่อนกจึงออกมาได้ เมื่อกลับมาเห็นไฟไหม้ก็ตกใจร้องเรียกหาลูกและแม่นก นางนกต่อว่าพ่อนกว่าแอบไปเล่นชู้ แต่พ่อนกปฏิเสธและอธิบายสาเหตุที่กลับมาไม่ได้ แต่แม่นกไม่เชื่อและโกรธแค้นที่พ่อนกมาไม่ทันช่วยลูกให้พ้นความตาย นางจึงตั้งสัตย์อธิษฐานว่าหากเกิดชาติหน้าจะไม่ขอพูดกับชายใด แล้วก็บินเข้ากองไฟตาย ฝ่ายพ่อนกก็ตั้งสัตย์อธิษฐานว่าหากนางนกไปเกิดที่ไหน ตนก็จะขอตามไปให้นางพูดกับตนให้ได้ แล้วพ่อนกก็บินเข้ากองไฟตายตามแม่นกไป สาเหตุที่ทำให้สัตว์ทั้งสองต้องสิ้นชีวิตในกองไฟเพราะกรรมเก่าของพ่อนกและแม่นกที่เคยเผาสัตว์ทั้งเป็น กรรมนี้จึงตามสนองมาถึงห้าร้อยชาติ เมื่อสิ้นกรรมแล้ว พ่อนกมาเกิดเป็นพระสรรพสิทธิ*