TLD-003-0571

โกสีย์สักกเทวราช, ท้าว (ชื่อตัวละคร)

ปัพพชิตวิเหฐกชาดก  

โกสีย์สักกเทวราชเป็นตัวละครในเรื่องปัพพชิตวิเหฐกชาดก ฉักกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

สมัยพระเจ้าพรหมทัตครองเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นท้าวโกสีย์สักกเทวราช (พระอินทร์) ในเวลาเที่ยงคืนวิทยาธรตนหนึ่งร่ายมนตร์เข้าไปในห้องบรรทมของพระเจ้าพาราณสีแล้วล่วงประเวณีกับพระอัครมเหสี บรรดานางกำนัลของพระมเหสีไปทูลพระราชา พระมเหสีจึงไปเฝ้าและทูลว่ามีชายคนหนึ่งเข้าไปล่วงเกินนาง พระราชาบอกให้พระมเหสีทำเครื่องหมายไว้ที่ตัวชายผู้นั้น

เมื่อวิทยาธรเข้ามาหาในอีกคืนหนึ่ง นางจึงใช้นิ้วทั้ง 5 ป้ายชาดหรดาลที่หลังของวิทยาธร พอรุ่งเช้าก็ไปทูลพระราชา พระราชาสั่งให้ตามหาผู้ที่มีรอยชาดหรดาลที่หลัง เมื่อราชบุรุษเห็นวิทยาธรในร่างสมณะก็เข้าล้อมจับแต่วิทยาธรเหาะหนีไป พระราชาคิดว่าสมณะในเมืองพาราณสีประพฤติอนาจารในเวลากลางคืนก็กริ้ว สั่งให้ขับไล่สมณพราหมณ์ในแว่นแคว้นออกไปจนหมด ชาวเมืองไม่มีผู้รู้ธรรมสั่งสอนอบรมก็พากันประพฤติหยาบช้าไม่ทำการกุศล เมื่อตายจึงไปเกิดในอบายภูมิเป็นจำนวนมาก

ฝ่ายท้าวโกสีย์สักกเทวราชไม่เห็นเทพบุตรบังเกิดใหม่ก็รู้เหตุ และเห็นว่าพระเจ้าพาราณสีเข้าพระทัยผิดก็ดำริจะช่วย จึงเสด็จไปยังสำนักพระปัจเจกพุทธเจ้าที่ภูเขานันทมูลกะ ขอให้พระปัจเจกพุทธเจ้าผู้ใหญ่พระองค์หนึ่งสงเคราะห์ ท้าวโกสีย์แปลงองค์เป็นมาณพรูปงามถือบาตรจีวรตามหลังพระปัจเจกพุทธเจ้า พากันเหาะรอบเมืองพาราณสี 3 รอบและหยุดลอยอยู่ใกล้ประตูวัง

พระเจ้าพาราณสีประทับที่สีหบัญชร ตรัสถามว่าเหตุใดมาณพซึ่งมีรูปร่างผิวพรรณงดงามจึงนอบน้อมสมณะผู้มีรูปวิกล พร้อมทั้งถามถึงชื่อสมณะและชื่อของมาณพ ท้าวโกสีย์ตอบว่าสมณะผู้สิ้นกิเลสแล้วเป็นผู้ควรแก่การเคารพจึงไม่ควรเรียกขานชื่อ จากนั้นมาณพบอกว่าตนคือท้าวโกสีย์สักกเทวราช

พระเจ้าพาราณสีถามถึงอานิสงส์ของผู้นอบน้อมต่อสมณะที่มีศีลบริบูรณ์ ท้าวโกสีย์ตอบว่าได้การสรรเสริญในโลกนี้และเมื่อสิ้นชีวิตจะไปเกิดในสวรรค์ พระเจ้าพาราณสีฟังแล้วก็เกิดความเลื่อมใส พระปัจเจกพุทธเจ้าบอกว่าผู้ที่พระราชาเห็นเป็นสมณะนั้นที่จริงเป็นวิทยาธร ดังนั้นยังคงมีสมณพราหมณ์ที่ตั้งอยู่ในธรรม ตั้งแต่นี้ขอให้พระราชาบำเพ็ญทานรักษาศีลตลอดไป ฝ่ายท้าวโกสีย์ให้ตีกลองประกาศให้บรรดาสมณพราหมณ์ที่หนีไปกลับเมืองพาราณสี เมื่อให้โอวาทพระราชาแล้วท้าวโกสีย์สักกเทวราชและพระปัจเจกพุทธเจ้าต่างกลับไปที่อยู่ของตน

เสาวณิต วิงวอน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)