ระตูมงกลเป็นตัวละครในบทละครเรื่องดาหลัง  เป็นเจ้าเมืองมงกล*ซึ่งเป็นเมืองใหญ่มีอานุภาพมาก  มีเมืองขึ้นถึง 7 เมือง  มีโอรสชื่อระเด่นมังกันติกาหรา*  ระตูมงกลเป็นผู้มีเวทมนตร์  ร่างกายอยู่ยงคงกระพัน  เป็นผู้เชี่ยวชาญในการรบ  สามารถใช้อาวุธต่าง ๆ ได้อย่างคล่องแคล่ว  ทั้งยังมีเชือกมนตร์*จากเทวดา  ซึ่งสามารถสั่งให้เชือกไปจับศัตรูมาได้

เมื่อครั้งที่ปันหยี* (ระเด่นมนตรี*) ตามหานางบุษบาก้าโละ* (มิสาประหมังกุหนิง*)  ได้ส่งกองทัพไปสืบหานาง  กองทัพผ่านเมืองใดก็ส่งสารให้ยอมอ่อนน้อมขอเป็นเมืองขึ้น  เมื่อมาถึงเมืองมงกลก็ใช้วิธีส่งสารเช่นเดิม  แต่นายทัพระมัดระวังเป็นพิเศษคือล้อมเมืองอยู่ห่าง ๆ ไม่เข้าใกล้ตัวเมืองเพราะรู้อยู่ว่าเมืองมงกลเป็นเมืองใหญ่  มีกองทัพที่สามารถมาก

ระตูมงกลไม่ยอมอ่อนน้อมและไม่กลัวโจรป่าปันหยี  จึงเตรียมต่อสู้  เพราะเชื่อมั่นในฝีมือและอิทธิฤทธิ์ของตน  ระเด่นมังกันติกาหราโอรสซึ่งเป็นอุปราชอาสาเป็นทัพหน้าไปรักษาด่านเพื่อป้องกันไม่ให้ศัตรูเข้ามาประชิดเมืองได้  ทัพของมังกันติกาหราปะทะกับทัพของทหารปันหยี  จนฝ่ายมงกลต้องถอยร่น  ทหารปันหยีเห็นเหลือกำลังที่จะเข้าตีเมืองมงกลจึงส่งข่าวให้ปันหยีมารบด้วยตนเอง

ปันหยียกทัพใหญ่มา  ให้กุดาวิราหยา* (จะหรังกะหนังโหละ*) อนุชาเป็นนายทัพม้า  ส่วนตนเองเป็นนายทัพช้าง  พร้อมทั้งพาโอรสคือระเด่นกุสุมาหรา*ซึ่งยังเยาว์อยู่ให้มาคุ้นเคยกับการศึกด้วยกองทัพของทั้งสองฝ่ายปะทะกันอย่างรุนแรง  ไพร่พลตายไปเป็นจำนวนมาก  ระตูมงกลรบกับปันหยี  กุดาวิราหยาต่อสู้กับมังกันติกาหรา  ระตูมงกลมีเวทมนตร์ทำให้อยู่ยงคงกระพัน  แม้จะถูกปันหยีแทงด้วยทวนก็ไม่บาดเจ็บ  กษัตริย์ทั้งสองคู่มีฝีมือเสมอกันไม่มีใครเพลี่ยงพล้ำในการสู้รบ  เมื่อพระอาทิตย์ตกทั้งสองฝ่ายก็ตกลงเลิกรบกันชั่วคราว  ตอนค่ำปันหยีคิดจะเผด็จศึกด้วยการทำลายอาคมของฝ่ายศัตรู  จึงออกไปอาราธนาเทวดาในราวป่า  พร้อมทั้งขอให้พระอัยกาปะตาระกาหลา*ช่วย  แล้วร่ายเวทมนตร์ที่เรียนมาจากฤๅษี  เนรมิตกายเป็นพญาช้างสูงถึง 16 ศอก  กำบังกายเข้าไปในกองทัพของฝ่ายมงกล  สะกดให้ทุกคนหลับ  ทำลายอาคมของระตูมงกลและมังกันติกาหรา  แล้วจึงบันดาลให้ทุกคนเห็นภาพพญาช้าง  ทำให้ผู้ที่พบเห็นพากันตกใจกลัว  แล้วปันหยีก็หลบเข้าป่าไปแก้ไสยเวทอีก

มังกันติกาหราอาสาพระบิดาพาทหารลอบกำบังตนเข้าไปจุดไฟเผาค่ายของปันหยี โดยนัดแนะกับพระบิดาว่าให้ใช้เชือกมนตร์จับปันหยีระหว่างที่ปันหยีออกมาบัญชาการดับไฟ  แต่ปันหยียังไม่กลับเข้าค่าย  เมื่อเกิดไฟไหม้ผู้ที่ออกมาบัญชาการดับไฟก็คืออนุชาและโอรสของปันหยี  ระตูมงกลมองไม่ถนัดเพราะเป็นเวลากลางคืน  เข้าใจว่าเป็นปันหยีกับอนุชา  จึงสั่งเชือกมนตร์ไปจับคนทั้งสองมา  เมื่อรู้ว่าผิดตัวจึงสั่งให้เอาตัวไปขังไว้ก่อน

ฝ่ายปันหยีเมื่อกลับเข้าค่ายซึ่งพวกทหารช่วยกันดับไฟเรียบร้อยแล้วแต่ไม่รู้ว่าอนุชาและโอรสหายไปที่ใด  ปันหยีรู้ทันทีว่าทั้งสองคนถูกเชือกมนตร์จับไปก็โกรธมาก  จึงบุกบั่นเข้าไปในป่า  บริภาษเทวดาที่ให้เชือกมนตร์แก่ระตูมงกล  เดินผ่านลำธารซึ่งมีจระเข้ที่เป็นเทวดาถูกสาปอาศัยอยู่  จระเข้ยั่วให้ปันหยีโกรธจะได้ฆ่าตนเพื่อให้พ้นคำสาป เมื่อปันหยีฆ่าจระเข้ตายแล้วจระเข้ก็กลับเป็นเทวดา  และได้รู้เรื่องทุกข์ร้อนของปันหยี  เทวดาจึงตอบแทนบุญคุณด้วยการชุบเชือกมนตร์ให้ปันหยี  ปันหยีกลับมาแล้วกำบังตนลอบเข้าไปช่วยอนุชาและโอรสได้ในคืนวันนั้น  โดยที่ฝ่ายมงกลยังไม่รู้ตัว

วันรุ่งขึ้นปันหยีส่งสารไปท้าให้ระตูมงกลออกมาชนช้างกัน  ระตูมงกลรับคำท้า  เมื่อยกทัพออกมาไม่เห็นปันหยี  เห็นแต่กุดาวิราหยาและกุสุมาหรายืนช้างอยู่ก็ตกใจและสงสัยว่าทั้งสองคนออกมาจากที่คุมขังได้อย่างไร  ส่วนปันหยีซึ่งคอยโอกาสอยู่แล้วก็สั่งเชือกมนตร์ของตนให้ไปมัดระตูมงกลและมังกันติกาหรามาให้  เชือกมนตร์มัดทั้งสองคนลอยมาตรงหน้าปันหยี  ปันหยีใช้พระแสงของ้าวตัดเศียรของทั้งสองพ่อลูก  ศึกมงกลซึ่งเป็นศึกใหญ่ที่สุดในเรื่องดาหลังก็สิ้นสุดลง