ท้าวมงคลราชเป็นตัวละครในบทละครเรื่องแก้วหน้าม้า เป็นกษัตริย์ปกครองกรุงมิถิลา* มีมเหสีชื่อนางมณฑาเทวี* มีโอรสคือพระพินทอง*

เมื่อนางแก้วหน้าม้า*ให้พ่อแม่เข้าวังเพื่อไปทวงสัญญาจากพระพินทองที่จะรับนางไปเป็นชายา ท้าวมงคลราชรู้เรื่องก็กริ้วมาก จะประหารคนทั้งสอง แต่นางมณฑาเทวีทูลทัดทานไว้ ท้าวมงคลราชคิดจะกำจัดนางแก้วหน้าม้าจึงบอกให้พ่อแม่ของนางกลับไปบอกบุตรสาวว่า ถ้าคิดจะเป็นชายาของพระพินทองก็ต้องแสดงความสามารถให้ประจักษ์ โดยไม่นำเขาพระสุเมรุมาถวายให้ได้ภายใน 3 เดือน หากทำไม่ได้จะต้องถูกลงโทษประหารทั้งตระกูล ดังคำประพันธ์ว่า

แม้นจะใคร่เป็นห้ามตามเกณฑ์ จงชะลอพระสุเมรุคีรีศรี

โชติช่วงดังดวงจินดาดี เป็นที่เฉลิมโลกา

มาได้จะให้เป็นนางห้าม สมความมุ่งมาดปรารถนา

แม้นมิได้โดยในสัญญา จะเข่นฆ่าสิ้นวงศ์พงศ์พันธุ์

เร็วไวไปบอกลูกสาวศรี เรานี้ไม่รังเกียจเดียดฉันท์

คาดความสามเดือนไม่เลื่อนวัน ไม่ทันจะล้างให้วางวาย

เมื่อนางแก้วหน้าม้านำเขาพระสุเมรุมาถวายได้ ท้าวมงคลราชก็จนใจต้องรับนางเป็นสะใภ้ แต่เมื่อพระพินทองไม่ปรารถนาจะอยู่กับนางแก้วหน้าม้า พระองค์ก็ได้ช่วยโอรสโดยส่งสารไปยังเมืองโรมวิถี* สู่ขอนางทัศมาลี* ให้เป็นคู่อภิเษกพระพินทอง แล้วให้พระพินทองเดินทางไปอยู่ที่เมืองโรมวิถีเพื่อหนีนางแก้วหน้าม้า ในตอนท้ายท้าวมงคลราชรู้จากพระพินทองว่านางแก้วหน้าม้าไม่ใช่ผู้หญิงธรรมดา เป็นผู้ช่วยชีวิตพระพินทองให้รอดพ้นอันตรายจากยักษ์และนางมีโอรสกับพระพินทองด้วย พระองค์จึงตอบแทนบุญคุณด้วยการอภิเษกให้นางแก้วหน้าม้าครองคู่กับพระพินทอง