TLD-003-3209

มณีสาคร (ชื่อตัวละคร)

โคบุตร, นิทาน  

มณีสาครเป็นตัวละครในนิทานเรื่องโคบุตร เป็นธิดาของท้าวพรหมทัต*กับนางปทุมทัศ* มีอนุชาชื่ออรุณกุมาร* นางเป็นชายาของโคบุตร*

เมื่อพราหมณ์ปุโรหิตกับบุตรชิงราชบัลลังก์จากท้าวพรหมทัตเจ้าเมืองพาราณสี*แล้วสังหารท้าวพรหมทัตได้ นางปทุมทัศพาธิดาและโอรสหนีไปแอบที่พุ่มไม้ แล้วสั่งให้ทั้งสองรีบออกจากเมืองไปในตอนรุ่งเช้า จากนั้นนางก็ขึ้นปราสาทไปร่ำไห้กอดศพสวามีแล้วกลั้นใจตาย นางมณีสาครและอรุณกุมารพากันหนีออกจากเมือง เหล่าเทวดาสงสารจึงช่วยคุ้มครองและดลใจให้ทั้งสองเดินเข้าไปในป่าจนถึงสระน้ำแห่งหนึ่ง นางมณีสาครและอรุณกุมารลงดื่มน้ำ ชำระร่างกาย และเก็บฝักบัวกับกระจับสดกิน ยักษ์ 4 ตน*ที่พระเวสสุวัณ*สาปให้เฝ้าสระโกรธก็ไล่จับ โคบุตรเหาะผ่านมาเห็นเหตุการณ์ก็เข้าช่วยและสังหารยักษ์ตายหมด

เมื่อโคบุตรรู้ว่านางมณีสาครและอรุณกุมารต้องหนีกบฏมาเร่รอนในป่า คิดจะช่วยให้ได้กลับบ้านเมือง จึงชุบชีวิตยักษ์ทั้งสี่ให้หาทางช่วยเหลือ ยักษ์มอบแก้ววิเศษ 2 ดวงแก่โคบุตร ดวงแก้วนี้สามารถขอพรและช่วยให้เหาะเหินเดินอากาศได้ โคบุตรมอบแก้ววิเศษให้นางมณีสาครและอรุณกุมารใช้เหาะไปยังเมืองพาราณสี ครั้นถึงเมืองพาราณสี นางมณีสาครและอรุณกุมารขอให้ยักษ์จับพราหมณ์ปุโรหิตกับบุตรมัดไว้ แล้วโคบุตรก็ชุบชีวิตท้าวพรหมทัตและนางปทุมทัศ ทั้งสองขอให้โคบุตรเป็นโอรสบุญธรรมอยู่ที่เมืองพาราณสี ต่อมาโคบุตรจะออกผจญภัยในป่า นางมณีสาครและอรุณกุมารขอตามไปด้วย แต่โคบุตรขอให้ท้าวพรหมทัตช่วยเกลี้ยกล่อมนางมณีสาครไม่ให้ตามไป ท้าวพรหมทัตขอให้โคบุตรพาอรุณกุมารไปฝึกวิชา โคบุตรและอรุณกุมารจึงได้ออกเดินทางผจญภัย

หลังจากโคบุตรได้นางอำพันมาลา*ธิดาท้าวหลวิราช*แห่งเมืองกาหลง* เป็นชายาแล้ว ก็พาอรุณกุมารและนางอำพันมาลากลับไปยังเมืองพาราณสี ท้าวพรหมทัตรู้เรื่องก็เสียใจ แต่ก็ยินดีจัดงานอภิเษกให้โคบุตรกับนางอำพันมาลา เมื่อนางมณีสาครมาเฝ้าเห็นว่าโคบุตรพานางอำพันมาลามาด้วยก็ไม่พอใจ เดินกลับไปห้องบรรทมทันที โคบุตรเห็นนางมณีสาครเจริญวัยเป็นสาวงามก็หลงรัก และจะอภิเษกนางเป็นมเหสีฝ่ายขวา และให้นางอำพันมาลาเป็นมเหสีฝ่ายซ้าย

ฝ่ายพระอาทิตย์*ผู้เป็นบิดาก็ลงมาเนรมิตเมืองปราการบรรพต*ให้ ต่อมานางอำพันมาลาตั้งครรภ์ เห็นโคบุตรรักและเอาใจใส่นางมณีสาครมากกว่าก็คิดริษยาจึงให้เถรกระอำ*ทำเสน่ห์ให้โคบุตรหลงรัก นางมณีสาครรู้เรื่องก็ไปทูลโคบุตร แต่โคบุตรไม่เชื่อ กลับตำหนิและลงโทษนางมณีสาคร นางจึงเขียนสารให้นกขุนทอง (บางแห่งใช้ว่า สาลิกา ) นำไปส่งให้อรุณกุมารที่เมืองพาราณสี อรุณกุมารจึงชวนยักษ์ 4 ตนไปยังเมืองปราการบรรพตและช่วยนางมณีสาครจับเสน่ห์ได้ โคบุตรจึงได้สติกลับคืนมา โคบุตรสั่งประหารชีวิตนางอำพันมาลา แต่อรุณกุมารขอชีวิตไว้ โคบุตรจึงให้ขับนางออกจากเมือง ก่อนออกเดินทาง นางอำพันมาลาไปขอโทษนางมณีสาคร นางมณีสาครไม่ถือโทษโกรธ และแนะให้นางอำพันมาลาไปขออภัยโทษจากโคบุตรอีกครั้ง แต่โคบุตรไม่ยอมให้อภัย ยังคงยืนยันให้ขับนางออกจากเมืองไป (เนื้อเรื่องจบเพียงนี้)

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)