TLD-003-3250

มหาธนะ (ชื่อตัวละคร)

อัฏฐานชาดก   นิบาตชาดก  

มหาธนะเป็นตัวละครในเรื่องอัฏฐานชาดก อัฏฐกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติเมืองพาราณสี มีโอรสนามว่าพรหมทัตกุมาร* ซึ่งเป็นสหายกับมหาธนกุมารบุตรชายของพาราณสีเศรษฐี กุมารทั้งสองได้ไปเรียนศิลปศาสตร์ในสำนักอาจารย์เดียวกัน เมื่อพระบิดาสิ้นพระชนม์ พรหมทัตกุมารได้ครองราชย์แทน ส่วนมหาธนะได้รับราชการอยู่ในราชสำนัก ในเมืองพาราณสีมีหญิงนครโสภิณีคนหนึ่งรูปร่างงดงาม มหาธนะได้ร่วมอภิรมย์กับนางและให้ทรัพย์จำนวน 1,000 แก่นางทุกวัน เมื่อบิดาสิ้นชีวิตแล้วมหาธนะรับตำแหน่งเศรษฐีแทนและไม่อาจละนางนครโสภิณีนั้นได้ ในขณะเดียวกันก็ต้องเข้าเฝ้าพระราชาวันละ 3 ครั้งเสมอ

เย็นวันหนึ่งมหาธนเศรษฐีเข้าเฝ้าพระเจ้าพรหมทัตจนถึงพลบค่ำ เมื่อออกจากวังคิดว่าถ้ากลับไปบ้านก่อนและย้อนไปหาหญิงนครโสภิณีก็จะไม่ทันเวลา จึงส่งคนใช้กลับ ส่วนตนเลยไปบ้านหญิงนั้นแต่ลำพัง ครั้นหญิงนครโสภิณีเห็นมหาธนะก็ทวงถามทรัพย์พันหนึ่ง มหาธนะบอกว่ายังไม่ได้กลับไปเรือน วันรุ่งขึ้นจะให้ทรัพย์นางรวมกันเป็น 2,000 หญิงนครโสภิณีคิดว่าถ้ายอมให้ในครั้งนี้ วันอื่นมหาธนะอาจจะมามือเปล่าอีก นางก็จะไม่ได้ทรัพย์ แม้มหาธนะจะอ้อนวอนนางก็ไม่ยอมและให้พวกทาสีจับมหาธนะผลักออกจากเรือนและปิดประตูเสีย มหาธนะได้คิดว่าตนใช้ทรัพย์ไปกับหญิงนครโสภิณีนี้ถึง 80 โกฏิ แต่เมื่อนางเห็นตนไม่มีทรัพย์มาวันเดียวเท่านั้นก็ขับไล่ จึงเกิดความสังเวชสลดใจ เห็นว่าหญิงผู้นี้อกตัญญูทำร้ายมิตร เมื่อเห็นโทษของสตรีก็ทำให้คลายจากความรักและเห็นว่าสังขารเป็นของน่ารังเกียจ มหาธนะเกิดความเบื่อหน่ายในเพศฆราวาสจึงออกบวชในป่าจนได้ฌานอภิญญา อาศัยอยู่ในอาศรมใกล้ฝั่งน้ำ

ฝ่ายพระเจ้าพรหมทัตไม่เห็นมหาธนเศรษฐีมาเฝ้าก็ตรัสถามถึง ขณะนั้นเรื่องที่หญิงนครโสภิณีกระทำแก่มหาธนะเลื่องลือไปทั่วพระนคร พระราชาให้หาตัวหญิงนครโสภิณีมาเฝ้าแล้วสั่งให้ไปพามหาธนะกลับมาให้ได้ มิฉะนั้นพระองค์จะประหารชีวิตนาง หญิงนครโสภิณีพร้อมบริวารรีบออกตามหามหาธนะจนพบ นางขอขมาและอ้อนวอนให้กลับไปกับนางแล้วนางจะยกทรัพย์สมบัติให้ทั้งหมด มหาธนดาบสกล่าวว่าขณะนี้ยังไม่อาจไปกับนางได้ เมื่อใดของในโลกนี้ที่ไม่เคยมีไม่เคยเป็นจักมีจักเป็นขึ้นได้เมื่อนั้นพระดาบสจึงจะไปกับนาง หญิงนครโสภิณีขอโทษพระดาบสและกลับไปทูลเรื่องราวแด่พระราชาแล้วขอประทานชีวิตตนไว้

เสาวณิต วิงวอน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)