TLD-003-3259

มหาปนาท (ชื่อตัวละคร)

สุรุจิชาดก   นิบาตชาดก  

มหาปนาทเป็นตัวละครในเรื่องสุรุจิชาดก ปกิณกนิบาต ในนิบาตชาดก

พระเจ้าสุรุจิราช*ผู้ครองเมืองมิถิลา*มีพระโอรสคือสุรุจิกุมาร* พระกุมารมีพระสหายต่างเมือง คือ พรหมทัตกุมารโอรสของพระเจ้ากรุงพาราณสี ทั้งสองได้เรียนศิลปวิทยาด้วยกัน ณ เมืองตักศิลา เมื่อเดินทางกลับ ต่างสัญญากันว่าจะให้โอรสธิดาของตนแต่งงานกัน ครั้นเวลาล่วงไป สุรุจิกุมารได้ขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าสุรุจิราช ทรงมีโอรสนามว่าสุรุจิกุมาร ส่วนพระพรหมทัตนั้นมีธิดานามว่าสุเมธา* กษัตริย์ทั้งสองก็ทำตามที่สัญญากันไว้ สุรุจิกุมารซึ่งได้เป็นพระเจ้าสุรุจิมหาราชได้อภิเษกกับนางสุเมธา แต่นางไม่มีโอรสธิดาจึงถวายสตรีจำนวนมากแก่พระเจ้าสุรุจิมหาราช นางเหล่านั้นก็ยังไม่มีโอรสธิดา

ชาวเมืองทูลให้พระราชาและเหล่ามเหสีทำพิธีขอโอรสจากเทวดา ท้าวสักกเทวราชซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์จึงให้นฬการเทพบุตรจุติมาประสูติเป็นโอรสนางสุเมธา ให้ชื่อว่ามหาปนาท เมื่อมหาปนาทเจริญวัยได้ไปศึกษาวิชาที่เมืองตักศิลา ครั้นสำเร็จวิชาแล้ว พระบิดาจะให้ขึ้นครองราชย์ สั่งให้อำมาตย์ทั้งหลายสร้างปราสาทเพื่อทำพิธีอภิเษก วิสสุกรรมเทพบุตรได้แปลงกายเป็นช่างลงมาเนรมิตปราสาทให้ พระเจ้าสุรุจิมหาราชให้มีงานฉลอง มีผู้ขับร้องฟ้อนรำ และเล่นกลถวายเป็นเวลานานหลายปี แต่ก็ไม่อาจทำให้มหาปนาทกุมารทรงพระสรวลได้ พระเจ้าสุรุจิมหาราชให้จัดงานฉลองต่อไปจนกว่ามหาปนาทกุมารจะทรงพระสรวลจนประชาชนร้องเรียนว่าเมื่อไรงานจะสิ้นสุด ท้าวสักกเทวราชจึงส่งนักฟ้อนเทวดาลงมาร่ายรำอุปัฑฒองคะ (ครึ่งตัว) คือให้มือข้างหนึ่ง เท้าข้างหนึ่ง ตาข้างหนึ่ง และคิ้วข้างหนึ่งเคลื่อนไหว แต่อีกข้างหนึ่งให้อยู่นิ่งๆ แล้วก็ยืนฟ้อนรำถวายในลักษณะนั้น พระมหาปนาทก็ทรงพระสรวล งานฉลองจึงสิ้นสุดลง พระมหาปนาททรงกระทำทานตลอดพระชนม์ชีพ เมื่อสิ้นพระชนม์แล้วเสด็จสู่เทวโลก

สายวรุณ น้อยนิมิตร 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)