มะยุมาเป็นตัวละครในบทละครเรื่องยุขัน เป็นมเหสีของท้าวอะรุม*เจ้าเมืองไอศุริยา*

เมื่อท้าวอะรุมสิ้นพระชนม์ นางมะยุมาอยู่ตามลำพังด้วยความเศร้าโศก ยักษ์มัตตะริม*ซึ่งเหาะมาหาคู่ในเมืองไอศุริยาเห็นนางมีสิริโฉมงดงามก็ตรงเข้าอุ้มนางกลับไปยังปราสาทของตน แต่เมื่อวางนางลงและพิศนางใกล้ๆ จึงรู้ว่านางชรามากแล้ว เกรงว่าหากร่วมอภิรมย์กับนางจะอับอายเหล่าเทวดา จึงขอให้นางเป็นมารดาบุญธรรมแทน วันหนึ่งมัตตะริมทูลลานางมะยุมาไปประพาสป่า ยุขัน*และลิขิต*เดินทางผ่านมาก็ขึ้นไปยังปราสาทพบนางมะยุมาบรรทมอยู่ เมื่อนางตื่นบรรทมรู้ว่าทั้งสองจะไปเมืองอุเรเซน* แต่ไม่รู้หนทางก็รับจะไปถามมัตตะริมให้ แล้วพายุขันและลิขิตไปซ่อนที่ชานดอกไม้ เมื่อมัตตะริมกลับจากประพาสป่า นางมะยุมาก็ลวงถามทางไปเมืองไอศุริยา มัตตะริมบอกว่าต้องเดินไปทางทิศอุดรจะพบยักษ์เฝ้าด่าน 3 ตน คือ อสุรปานัน* วายุกัน* และนันทสูร* เมื่อพ้นด่านที่ 3 ไปแล้วจะพบฝั่งมหาสมุทรซึ่งเป็นแดนมนุษย์คือเมืองอุเรเซน และถัดไปก็คือเมืองไอศุริยา หากนางจะกลับเมืองให้นำเส้นผมของมัตตะริมผูกเป็นธำมรงค์นำไปให้ยักษ์เฝ้าด่าน ยักษ์ทั้งสามก็จะพาไปส่ง เมื่อมัตตะริมบรรทม นางมะยุมาแอบตัดเส้นผมของมัตตะริมไว้ 1 เส้น

ครั้นถึงเวลาเช้าเมื่อมัตตะริมออกไปล่าสัตว์ในป่าแล้ว นางจึงไปพบยุขันและลิขิต มอบธำมรงค์เส้นผมให้และชี้ทางที่จะไปเมืองอุเรเซน พร้อมกำชับว่าเมื่อพบยักษ์รักษาด่านให้ถอดธำรงค์ให้ยักษ์ดู ยักษ์ก็จะช่วยส่งไปจนถึงฝั่งมหาสมุทร ยุขันและลิขิตทูลลานางมะยุมาและให้สัญญาว่าจะกลับมาสนองคุณ