ท้าวมังกรการ หรือพระยากรการ* หรือท้าวมังกร*เป็นตัวละครในเรื่องเฉลิมไตร อยู่ในภพใต้บาดาลซึ่งเกิดขึ้นพร้อมกันกับแผ่นดิน

ลักษณะสำคัญของท้าวมังกรการคือ อมดวงแก้วมณี* ซึ่งมีแสงสุกสว่างไว้ในปาก เวลาเดินทางจะวางแก้วมณีไว้กลางศีรษะ แก้วมณีก็จะมีแสงรุ่งโรจน์อย่างยิ่ง ทั้งมีฤทธิ์บันดาลให้แปลงกายและเหาะเหินเดินอากาศได้

ต่อมาท้าวมังกรการแปลงกายเป็นเทวดาไป “สมสุขเสน่หา” กับนางอัปสร* มีธิดาคือนางเมขลา* ครั้นนางเมขลาเจริญวัย มีรูปโฉมงดงาม ท้าวมังกรการและนางอัปสรจึงได้พานางเมขลาพร้อมแก้วมณีวิเศษไปถวายพระอิศวร* และขอพรให้ตนกับนางอัปสรมีความสุขสำราญตลอดไปตราบนิพพานเมื่อสิ้นภัทรกัป พระอิศวรพอพระทัยและประทานพรให้ดังปรารถนา ทั้งสองรับพรแล้วถวายบังคมลา “ไปทิพย์พิมานนิพพานพรหม”