TLD-003-3411

มัยหกะ (ชื่อตัวละคร)

มัยหกสกุณชาดก   นิบาตชาดก  

มัยหกะเป็นตัวละครในเรื่องมัยหกสกุณชาดก ฉักกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นนก

ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติเมืองพาราณสี มีเศรษฐีคนหนึ่งเป็นผู้ตระหนี่ วันหนึ่งขณะไปเฝ้าพระราชา ระหว่างทางได้พบพระตักขรลิขีปัจเจกพุทธเจ้า ก็สั่งให้บริวารนิมนต์พระตักขรลิขีไปเรือนตน ให้นำอาหารที่เตรียมไว้สำหรับเศรษฐีถวายพระปัจเจกพุทธเจ้า เมื่อกลับออกมาจากที่เฝ้า เศรษฐีเห็นภัตตาหารอย่างดีในบาตรของพระตักขรลิขีก็นึกเสียดาย ด้วยเหตุที่เศรษฐีได้ถวายภัตตาหารแด่พระปัจเจกพุทธเจ้าทำให้ในชาติภายหลังกำเนิดเป็นผู้มีทรัพย์แต่เพราะกรรมที่ไม่อนุโมทนาทานทำให้เป็นคนตระหนี่ไม่ยินดีที่จะใช้สอยทรัพย์หรือแบ่งปันผู้อื่น ในชาติภายหลังนี้เศรษฐีไม่มีบุตรธิดาที่จะสืบสมบัติต่อเพราะกรรมในอดีตชาติที่ฆ่าบุตรผู้อื่น

เรื่องมีว่าสมัยพระเจ้าพรหมทัตครองเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลเศรษฐี มีสมบัติประมาณ 80 โกฏิ เศรษฐีโพธิสัตว์มีน้องชายคนหนึ่ง เมื่อบิดามารดาสิ้นชีวิตแล้วได้แบ่งทรัพย์สมบัติแก่น้องชาย เศรษฐีให้สร้างศาลาเพื่อบริจาคทานเป็นอันมาก ต่อมาเศรษฐีมีบุตรคนหนึ่ง เมื่อบุตรเดินได้เศรษฐีเห็นโทษของกามคุณจึงมอบทรัพย์สมบัติและบุตรภรรยาให้น้องชายดูแลแล้วออกบรรพชาเป็นดาบสในป่าหิมวันต์จนได้ฌานสมาบัติ ภายหลังน้องชายของเศรษฐีมีบุตรชายคนหนึ่งก็เกรงว่าทรัพย์สมบัติจะถูกแบ่งจึงพาบุตรของเศรษฐีโพธิสัตว์ไปกดคอตายในแม่น้ำ เมื่อมารดาของกุมารถามหาบุตร น้องชายเศรษฐีก็บอกว่าขณะที่เล่นน้ำอยู่ได้จมน้ำหายไป

ครั้นพระดาบสรู้ด้วยฌานก็เหาะไปที่เรือนของน้องชาย ไม่เห็นศาลาบริจาคทานก็รู้ว่าน้องชายรื้อศาลานั้นเสียแล้วและไม่ได้บริจาคทานต่อ ฝ่ายกุฎุมพีผู้น้องชายออกมาต้อนรับและถวายภัตตาหารอันประณีต พระดาบสถามถึงบุตร น้องชายตอบว่าสิ้นชีวิตแล้วเพราะจมน้ำหายไป พระดาบสบอกว่าน้องชายเป็นคนฆ่ากุมารนั้นและถามว่ายังจะสามารถรักษาทรัพย์ต่อไปได้อีกหรือ แล้วพระดาบสเล่าเรื่องซึ่งมีการกระทำที่เหมือนกันว่า นกตัวหนึ่งชื่อมัยหกะอยู่ในป่าหิมวันต์ บินขึ้นเกาะต้นเลียบซึ่งมีผลสุกแล้วพร่ำพูดอยู่แต่ว่าต้นเลียบเป็นของตนเพื่อไม่ให้นกอื่นๆ มากินผลเลียบ ขณะที่นกมัยหกะพูดอยู่นั้นนกทั้งหลายก็พากันมาจิกกินผลเลียบสุกจนหมดแล้วบินไปที่ต้นเลียบอื่นที่ยังมีผลสุกอยู่เต็ม ส่วนนกมัยหกะพูดอยู่แต่ว่าต้นเลียบเป็นของตนผู้เดียว เหมือนบุคคลมีทรัพย์สมบัติมากแต่ไม่ใช้หรือไม่แบ่งปันให้ญาติ ได้แต่พูดว่าทรัพย์นั้นเป็นของตน ถ้าถูกผู้อื่นแย่งชิงไปก็ยังเพ้อถึงทรัพย์นั้นอยู่แต่ลำพัง บัณฑิตเมื่อมีโภคทรัพย์ย่อมใช้สอยและสงเคราะห์ผู้อื่น ทำให้ได้รับการยกย่องสรรเสริญ เมื่อสิ้นชีวิตแล้วย่อมได้ไปสู่สวรรค์ เมื่อดาบสโพธิสัตว์แสดงธรรมแก่น้องชายและบริจาคทานดังเดิมแล้วก็กลับไปป่าหิมวันต์บำเพ็ญฌานสมาบัติต่อไป เมื่อสิ้นชีวิตได้ไปบังเกิดในพรหมโลก

เสาวณิต วิงวอน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)