TLD-003-0625

ขุนแผน 1 (ชื่อตัวละคร)

ขุนช้างขุนแผน (บทละคร)  

ขุนแผนเป็นตัวละครในบทละครเรื่องขุนช้างขุนแผน

เมื่อขุนแผนตีเมืองเชียงทอง*ได้ ก็พานางลาวทอง*ภรรยาใหม่กลับอยุธยา แล้วเดินทางทางเรือกลับสุพรรณบุรีไปหานางพิม*หรือนางวันทอง*ภรรยาเดิม ขุนแผนรู้สึกเขม่นตาขวาเกรงว่าจะเป็นลางร้าย นึกถึงคำโบราณที่ว่า “ฝากเมียไว้กับแม่ยาย” ทั้งระแวงขุนช้าง*ที่หมายปองอยู่ เรือมาถึงบ้านในเวลาเช้าตรู่ ขุนแผนประหลาดใจที่บ้านของตนหายไปมีบ้านหลังใหม่มาแทน นางสายทอง*พี่เลี้ยงนางวันทองรีบไปบอกนางวันทอง นางวันทองลงไปหาขุนแผนในเรือร่ำไห้เล่าความที่ขุนช้างนำกระดูกมาสร้างเรื่องว่าขุนแผนตายในสงคราม นางไปดูต้นโพธิ์ทั้ง 3 ต้นที่ร่วมกันปลูกไว้ก็เห็นต้นโพธิ์ใบเหลืองทุกต้น นางพิมเป็นทุกข์จนป่วยหนัก พระจึงเปลี่ยนชื่อให้เป็นวันทอง

ขุนช้างส่งคนมาสู่ขอนางและอ้างกฎหมายว่าผู้ที่สามีเสียชีวิตในสงคราม กรมวังจะให้ตำรวจมานำภรรยาไปเป็นม่ายหลวง นางศรีประจัน*มารดาเชื่อจึงยกนางวันทองให้ขุนช้าง แล้วรื้อเรือนหอไปถวายวัด สร้างเรือนหลังใหม่แทน มารดาบังคับให้นางแต่งงาน อีก 7 วันจะต้องเข้าหอ นางไม่ยอมก็ถูกเฆี่ยนตี

ขุนแผนฟังนางวันทองเล่าและเห็นรอยแผลก็โกรธมากฉวยดาบฟ้าฟื้น*จะไปฆ่าขุนช้าง นางลาวทองได้ยินก็ออกมาห้ามและเตือนว่าไม่ควรฟังความข้างเดียว อย่าลุแก่โทสะให้นึกถึงภาษิตว่า “บุราณว่าหญิงร้ายชายทรชน” นางวันทองทั้งโกรธทั้งหึงหวง ด่าว่านางลาวทอง นางลาวทองแสร้งทำเป็นกลัวแอบหลังขุนแผนแต่ทำปากกระซิบด่ายั่วโทสะ นางวันทองกล่าวหาว่านางลาวทองทำเสน่ห์ใส่ขุนแผน นางลาวทองจึงด่าตอบ นางวันทองโกรธจัดจึงเรียกนางสายทองและบ่าวไพร่ให้ช่วยกันตบตีนางลาวทอง พี่เลี้ยง 2 คนของนางลาวทองเข้าช่วย ทั้งสองฝ่ายสู้กันชุลมุน ขุนแผนพยายามห้ามแต่ไม่มีใครฟัง นางลาวทองเข้ากอดขุนแผนไว้แล้วตัดพ้อว่านางมาเป็นภรรยาขุนแผนอย่างถูกต้อง พ่อแม่ยกให้ไม่เคยมีใครข่มเหงนางเช่นนี้แล้วร้องไห้คร่ำครวญจะลาตาย ขุนแผนโกรธวันทองที่ไม่เชื่อฟัง กล่าวหาวันทองว่าทำอุบายมาร้องไห้แท้ที่จริงจะลงมาสกัดไม่ให้ตนไปพบหน้าขุนช้าง เปรียบว่านางวันทองเป็นกากี วันทองทั้งโกรธและเสียใจ แค้นใจว่าขุนแผนเชื่อแต่นางลาวทองจึงประกาศตัดขาด ขุนแผนโกรธชักดาบออกกวัดแกว่ง นางลาวทองแสร้งทำเป็นกลัวเข้าชิงดาบมาใส่ฝัก ห้ามไม่ให้ฆ่าเพราะจะเกิดกรรมเวรแก่นาง

นางวันทองกลับขึ้นบ้านนึกเสียใจคับแค้นใจจึงผูกคอตาย นางสายทองช่วยไว้ได้แล้วรีบไปบอกขุนแผนซึ่งกำลังจะเดินทางไป แต่ขุนแผนไม่เชื่อว่านางวันทองผูกคอตาย แม้ขุนแผนจะโกรธนางวันทองแต่ก็ยังอาลัยอาวรณ์เปลี่ยนใจไปมา

แต่เมื่อนึกถึงคำพูดของวันทองที่ “ตัดรอนตรวจน้ำคว่ำกะลา” ก็คิดแค้นตัดสินใจเดินทางไปบ้านเขาชนไก่ ระหว่างทางแสร้งทำหน้าชื่นแต่ก็นึกอาลัยนางวันทองจนถึงกับร้องไห้ต้องแอบเช็ดน้ำตาไม่ให้นางลาวทองเห็น ขุนแผนนึกเปรียบเทียบภรรยาทั้งสองคน นางทั้งสองรูปงามพอกัน การปรนนิบัติก็ดีทั้งคู่ แต่ขุนแผนรังเกียจนางลาวทองที่กินอาหารไม่เลือก แล้วหวนนึกถึงนางพิมที่รสมือดีจัดทำอาหารได้อร่อยถูกใจ ขุนแผนนึกไปถึงคำโบราณที่ว่า “บุราณว่าอย่าให้มีเมียสอง” นึกเสียใจไปตามทาง เมื่อนางลาวทองสังเกตเห็น ขุนแผนก็กลบเกลื่อนเสีย

เมื่อได้โอกาสขุนแผนก็ชวนนางลาวทองและนางเวียง*นางวัน*พี่เลี้ยงของนางเล่นน้ำกัน ขุนแผนเย้าหยอกหญิงทั้งสาม นางลาวทองไม่พอใจว่าขุนแผนว่า “สัปดนเล่นเล่ห์จะเทครัว” แล้วขึ้นจากน้ำไปก่อน ขุนแผนก็หยอกนางพี่เลี้ยงต่อ อยู่มานางลาวทองถูกพรากไปอยู่ในวังด้วยอุบายของขุนช้าง ขุนแผนจึงคิดจะแก้แค้นด้วยการพานางวันทองหนี จึงไปลานางทองประศรี*มารดา นางพยายามห้ามขุนแผน แต่เมื่อขุนแผนไม่ฟัง นางก็อวยพรให้ได้สมความคิด

ขุนแผนขี่ม้าสีหมอก*เดินทางไปพร้อมบริวารคือกุมารทอง*และโหงพรายทั้งหลาย ขุนแผนชื่นชมม้าสีหมอกมากถึงกับรำพึงว่า “อัสดรของเราตัวนี้ไซร้ สองเมียมาเปลี่ยนให้ไม่เอาเลย” กุมารทองพาผ่านทางลัดไปถึงสุพรรณได้อย่างรวดเร็ว ระหว่างทางขุนแผนนึกถึงนางวันทองด้วยความรักระคนแค้น

เมื่อถึงบ้านขุนช้าง ขุนแผนใช้เวทมนตร์สะกดให้ทุกคนหลับ แล้วขึ้นเรือนไปพร้อมกุมารทอง ขุนแผนเข้าห้องผิดไปเข้าห้องนางแก้วกิริยา* ขุนแผนฝากเครื่องรางไว้กับกุมารทองแล้วเข้าไปเกี้ยวนางแก้วกิริยา ได้รู้ว่านางเป็นธิดาเจ้าเมืองสุโขทัยซึ่งนำนางมาฝากขายไว้กับขุนช้าง ขุนแผนได้นางแก้วกิริยาเป็นภรรยาจึงให้แหวนเพชรราคา 15 ชั่งแก่นางไว้ไถ่ตัว แล้วถามทางไปห้องนางวันทอง

เมื่อได้พบนางวันทองขุนแผนปลุกให้ตื่น ทั้งสองโต้เถียงกัน ต่างคนต่างว่าอีกฝ่ายผิด นางวันทองนึกอาลัยขุนช้าง ขุนแผนขู่ว่าจะเผาบ้าน ทั้งสองโต้แย้งกันหลายเรื่อง กุมารทองสำแดงกายให้นางวันทองเห็น พูดไกล่เกลี่ย ทั้งสามจึงไปด้วยกัน เมื่อผ่านห้องนางแก้วกิริยา ขุนแผนแกล้งถามว่าห้องใคร เมื่อนางวันทองบอก ขุนแผนก็ทำเป็นหารือว่าน่าจะพานางแก้วกิริยาไปเป็นเพื่อนและเพื่อให้นางไปรับใช้ นางวันทองประชดขุนแผน กุมารทองช่วยไกล่เกลี่ย ระหว่างนั้นนางแก้วกิริยาแอบดู นึกอยากตามไปด้วยแต่ก็รู้ว่านางวันทองขี้หึงมาก นางจึงกลับไปร้องไห้อยู่ในห้องของตน

ขุนแผนพานางวันทองขึ้นม้าสีหมอกซึ่งแสดงกิริยาว่าจำนางวันทองได้ ขุนแผนได้ยินเสียงนางม้าจากคอกของสอนพญา*พี่ชายขุนช้าง จึงไปนำนางม้ามาให้นางวันทองขี่ ก่อนไปขุนแผนถากเปลือกต้นทองโหลงขนาดใหญ่มาเขียนด้วยถ่านไฟเป็นสารถึงขุนช้าง ด่าว่าความประพฤติของขุนช้าง และก้าวร้าวไปถึงบิดามารดาของขุนช้าง ท้าให้ขุนช้างตามไปสู้กันที่กลางป่า แล้วพานางวันทองไปพักในป่า ทั้งสองคนคืนดีกันและรักกันดังเดิม

วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)