TLD-003-3635

รจนา (ชื่อตัวละคร)

บทละครดึกดำบรรพ์เรื่อง สังข์ทอง   บทละครนอกเรื่อง สังข์ทอง  

รจนาเป็นตัวละครในบทละครเรื่องสังข์ทอง  เป็นธิดาองค์ที่ 7 ของท้าวสามนต์*กับนางมณฑา*

เมื่อท้าวสามนต์จัดพิธีเสี่ยงพวงมาลัยเลือกคู่ให้ธิดาทั้งเจ็ด  พี่ๆ เลือกได้โอรสกษัตริย์เป็นคู่ครอง  แต่นางรจนาไม่ยอมเลือกผู้ใดแม้แต่สามัญชน  ท้าวสามนต์กริ้วจึงประชดด้วยการพาเจ้าเงาะมาให้เลือก  เจ้าเงาะอธิษฐานให้นางเห็นรูปทองของตน นางจึงเสี่ยงพวงมาลัยเลือกเจ้าเงาะ

ท้าวสามนต์อับอายมากที่ธิดาเลือกเจ้าเงาะเป็นคู่ครอง นางรจนาเสียใจแต่ก็ไม่สามารถอธิบายเหตุผลที่นางเลือกเจ้าเงาะได้ ท้าวสามนต์ขับไล่นางรจนาให้ไปอยู่กับเจ้าเงาะที่กระท่อมปลายนา  ในที่สุดนางได้เห็นเจ้าเงาะถอดรูปเป็นพระสังข์* และรู้ว่าเป็นหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ด้วย

นางรจนาต้องการให้พระสังข์เลิกสวมรูปเงาะอำพรางตน เมื่อพระสังข์หลับนางจึงลักรูปเงาะไปทำลาย แต่ไม่ว่าจะใช้มีดฟันหรือเผาไฟ รูปเงาะก็ไม่บุบสลาย พระสังข์มาเห็นเข้าจึงชิงไปสวมไว้และไม่ยอมถอดรูปเงาะอีก  ต่อมาท้าวสามนต์ต้องการกำจัดเขยเงาะ จึงสั่งให้เขยทั้งเจ็ดไปหาปลาให้ได้คนละร้อยตัว  ใครหาปลาได้ไม่ครบจะถูกประหาร  นางรจนาทุกข์ใจมาก  พระสังข์ปลอบนางให้คลายทุกข์ แล้วออกไปหาปลาโดยใช้มหาจินดามนตร์*เรียกปลามาชุมนุมกัน  หกเขยหาปลาไม่ได้จึงไปขอจากพระสังข์ โดยยอมให้พระสังข์ตัดปลายจมูกเพื่อแลกกับปลาคนละ 2 ตัว ฝ่ายพระสังข์ซึ่งสวมรูปเงาะนำปลาจำนวนมากไปถวายท้าวสามนต์ก่อนหกเขย  นางรจนาได้ทีจึงเยาะเย้ยพี่สาวทั้งหกว่า 

ผัวพี่ไปหาปลากับบ่าวไพร่            น้อยหรือช่างได้มาอักโข

ผัวข้าหาปลาประสาโซ                 แต่จมูกไม่โหว่เหมือนผู้ดี

ต่อมาท้าวสามนต์ให้หาเนื้อทรายมาถวาย พระสังข์ก็ใช้มหาจินดามนตร์เรียกเนื้อในป่ามาชุมนุมกัน หกเขยหาเนื้อไม่ได้จึงยอมให้พระสังข์เชือดใบหูแลกกับเนื้อเพียงคนละ 1 ตัว  พระสังข์จึงชนะหกเขยได้อีกครั้งหนึ่ง 

นางรจนามีความทุกข์ที่พระสังข์ไม่ยอมถอดรูปเงาะ พระอินทร์*สงสารจึงคิดช่วยโดยแปลงเป็นกษัตริย์ต่างเมืองยกทัพไปท้าท้าวสามนต์ตีคลีพนัน   หากท้าวสามนต์แพ้ก็จะยึดบ้านเมือง  ท้าวสามนต์ให้หกเขยออกไปตีคลีแทนแต่ก็สู้ไม่ได้ พระอินทร์ถามถึงเขยสุดท้อง  ท้าวสามนต์จึงให้นางมณฑาไปขอร้องเจ้าเงาะออกมาตีคลี  นางมณฑาขอร้องให้นางรจนาช่วย  นางรจนาก็อ้อนวอนให้เจ้าเงาะถอดรูปแล้วออกไปตีคลีจนชนะพระอินทร์  ท้าวสามนต์จึงอภิเษกพระสังข์กับนางรจนาให้ครองเมือง

วัชราภรณ์ ดิษฐป้าน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)