TLD-003-3650

รถเสน 2 (ชื่อตัวละคร)

นิทานเรื่องพระรถ  

รถเสน หรือพระรถ*เป็นตัวละครในนิทานเรื่องพระรถ เป็นโอรสท้าวรถสิทธิ์*เจ้าเมืองไกรจักร*กับนางลำเภา*ซึ่งเป็นน้องสุดท้องในกลุ่มนางสิบสอง*  

นางสุนนทา*ยักษ์เจ้าเมืองทานตะวัน*ทำเสน่ห์ให้ท้าวรถสิทธิ์หลงใหลตั้งนางเป็นมเหสี  วันหนึ่งนางออกอุบายว่าป่วยหนักต้องใช้ดวงตาของนางสิบสองเป็นโอสถ  ท้าวรถสิทธิ์ให้ควักดวงตาทั้งสองข้างของนางสิบสอง เว้นแต่นางลำเภาซึ่งถูกควักเพียงข้างเดียว แล้วเนรเทศทุกคนออกไปอยู่ที่อุโมงค์  ขณะนั้นนางทั้งสิบสองกำลังทรงครรภ์อยู่ เมื่อประสูติโอรส  พี่ๆ ของนางลำเภาต่างแบ่งเนื้อโอรสกินกันประทังความหิว  ส่วนนางลำเภานั้นแอบไปประสูติโอรสแล้วซ่อนไว้ 

เมื่อรถเสนเจริญวัยขึ้น ได้ออกเสาะหาไก่ไปชนพนันเพื่อแลกข้าวกับน้ำมาเลี้ยงมารดาและป้า  เทวดารู้จึงเนรมิตไก่ให้  รถเสนชนไก่ชนะจนมีชื่อเสียงเลื่องลือ  ท้าวรถสิทธิ์ได้ข่าว คิดจะเอาชนะรถเสนเพื่อจะได้มีชื่อเสียง จึงให้ป่าวประกาศหาผู้มาเล่นสกาพนัน  รถเสนเล่นสกาชนะ  ท้าวรถสิทธิ์จึงประทานทรัพย์สินให้ แต่รถเสนขอเพียงข้าว 12 ห่อกับน้ำเท่านั้น  ท้าวรถสิทธิ์สอบถามจนรู้ว่ารถเสนเป็นโอรส จึงสัญญาจะส่งข้าวกับน้ำให้ทุกวัน

รถเสนไปเฝ้าพระบิดาอยู่เสมอ ได้เรียนรู้หลักราชการทั้งปวงจนเป็นที่นับถือของเหล่าขุนนาง  นางสุนนทารู้เรื่องก็ขัดเคือง คิดจะกำจัดรถเสนจึงทำอุบายว่าแพ้ท้อง  อยากกินมะม่วงหาวและมะนาวโห่ที่เมืองทานตะวัน  แล้วให้รถเสนถือสารไปขอจากนางเมรี*ธิดาบุญธรรมของนาง   ก่อนออกเดินทาง รถเสนได้ลูกม้าคะนองพูดได้เป็นพาหนะ  ม้าพารถเสนเหาะไปจนถึงที่อยู่ของฤๅษีตนหนึ่ง  พระฤๅษีรู้ว่านางสุนนทาเขียนสารให้ยักษ์สังหารรถเสน  จึงช่วยแปลงข้อความให้นางเมรีอภิเษกกับรถเสน แล้วสอนมนตร์และมอบพระขรรค์ให้

รถเสนขี่ม้าเหาะไปถึงเมืองทานตะวัน  เมื่อนางเมรีรู้ข้อความในสารก็ยินดีอภิเษกกับรถเสน   ต่อมาม้าแนะให้รถเสนมอมเหล้านางเมรีจนได้รู้เรื่องห่อยาสารพัดนึก  ห่อดวงตานางสิบสอง  และศรกำพต*ซึ่งเป็นอาวุธวิเศษ  ผ่านไปหลายวันม้าเกรงว่ารถเสนจะหลงนางเมรีจึงเตือนสติ  และให้ไปเก็บผลมะม่วงหาวและมะนาวโห่   รถเสนขอให้นางเมรีพาไปชมอุทยาน แล้วถามถึงพรรณไม้ต่างๆ จนรู้ตำแหน่งของต้นไม้ทั้งสอง  เมื่อรถเสนเก็บผลมะม่วงและมะนาว  เทพารักษ์ที่รักษาต้นไม้รู้ว่ารถเสนมีความกตัญญูจึงไม่หาวและไม่โห่

รถเสนมอมเหล้านางเมรีอีกครั้งจนนางเมาหลับไป แล้วลักของวิเศษต่างๆ รวมทั้งดวงตาของนางสิบสองหนีออกจากเมือง  ยักษ์เสื้อเมืองเข้าขวางไว้  เมื่อใช้พระขรรค์ฟันแต่ยักษ์ไม่ตาย  รถเสนจึงร่ายเวทขว้างพระขรรค์เป็นข่ายเพชรล้อมยักษ์เสื้อเมืองไว้ แล้วขับม้าหนีไปได้     เมื่อนางเมรีรู้เรื่องก็พาทหารยักษ์ออกติดตาม รถเสนโปรยยาสารพัดนึกเกิดเป็นภูเขาและมหาสมุทรกั้นไว้ 7 ชั้น  เหล่ายักษ์ตามไปไม่ได้   นางเมรีขอร้องให้รถเสนกลับไปกับนาง  แต่รถเสนอ้างว่าม้าไม่เชื่อฟัง  ทั้งคู่คร่ำครวญอาลัยรักกันอยู่นาน  ม้าจึงเตือนสติรถเสนแล้วพาเหาะไป  เมื่อไปถึงอาศรม พระฤๅษีให้รถเสนไปสังหารนางสุนนทา แล้วอวยพรให้โชคดี

รถเสนขี่ม้าไปถึงอุโมงค์  ประสมยากับดวงตารักษามารดาและป้าจนหายเป็นปกติ แล้วนำผลมะม่วงหาวมะนาวโห่ไปถวายท้าวรถสิทธิ์ นางสุนนทาโกรธ กลายร่างเป็นยักษ์เข้าต่อสู้  รถเสนโปรยยาสารพัดนึกเป็นไฟกรดติดทั่วกายนาง   นางร่ายมนตร์ดับไฟแล้วเหาะหนีออกจากเมือง  รถเสนขี่ม้าตามไป  แล้วขอให้นางกลับเมืองทานตะวัน  แต่นางไม่ยอมและเข้าต่อสู้  รถเสนจึงแผลงศรกำพตสังหารนาง   ต่อมารถเสนทูลลาพระบิดามารดาไปหานางเมรีในป่า นางทูลว่าใกล้ตายเพราะอดอาหารมานาน ขอให้รถเสนไปอภิเษกกับนางทัศมาลี*ธิดาท้าวยศสุนทร*  แล้วนางก็สิ้นใจ

รถเสนเดินทางไปถึงเมืองของท้าวยศสุนทร เข้าไปขออาศัยอยู่กับตายายที่เฝ้าอุทยาน  แล้วร้อยมาลัยเป็นรูปบุรุษขี่ม้าให้ยายมาลี 1*นำไปถวายนางทัศมาลี  นางทัศมาลีเห็นว่ามาลัยนั้นงามมาก  สั่งให้ยายมาสอนนางกำนัลในวันรุ่งขึ้น  แต่รถเสนออกอุบายให้ยายแสร้งป่วย แล้วร้อยมาลัยเป็นรูปบ้านของตายายฝากนางกำนัลไปถวาย  เมื่อนางทัศมาลีไปหายายมาลีที่อุทยาน  รถเสนไปลอบมองอยู่ที่พุ่มไม้และได้สบตากับนาง ทั้งคู่จึงมีจิตปฏิพัทธ์ต่อกัน

เมื่อนางทัศมาลีให้ยายมาลีไปสอบถามประวัติ  รถเสนเขียนสารเล่าความเป็นมาของตนและขอให้นางเป็นชายาพร้อมทั้งฝากธำมรงค์ไปให้  ครั้นพลบค่ำรถเสนลอบเข้าตำหนักและได้นางเป็นชายา   ต่อมาท้าวยศสุนทรรู้เรื่องจึงให้อำมาตย์ผู้มีอาคมไปจับรถเสนขังไว้ แล้วจะให้ประหารชีวิต  ครั้นนางสีวิกา*พี่เลี้ยงของนางทัศมาลีไปเยี่ยม  รถเสนขอให้ตามม้ามาพบ  แล้วบอกให้ม้าไปแจ้งพระฤๅษี   เมื่อท้าวยศสุนทรรู้จากพระฤๅษีว่ารถเสนเป็นโอรสท้าวรถสิทธิ์  ก็สั่งให้ปล่อยตัว แล้วให้รถเสนยกศรศักดิ์สิทธิ์ประจำเมืองเพื่อให้ประชาชนรู้ว่าเป็นผู้มีบุญ  รถเสนกับนางทัศมาลีจึงได้ครองคู่กัน   ต่อมารถเสนคิดถึงพระบิดามารดาจึงทูลลาท้าวยศสุนทรกลับไปเมืองไกรจักร

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)