ฤๅษีรักขิต หรือฤๅษีโคดม*เป็นตัวละครในบทละครเรื่องยุขัน เป็นฤๅษีมีฤทธิ์ บำเพ็ญพรตอยู่ในป่า

ยุขัน*กับยุดาหวัน*อาสาท้าวอุรังยิด*พระบิดาออกตามหานกหัสรังสี*ที่เมืองอุเรเซน*  ระหว่างทางพบศิลาจารึกมีข้อความห้ามทั้งสองเดินทางไปด้วยกัน  ยุขันจึงเดินทางตามลำพังไปจนถึงอาศรมของฤๅษีรักขิต  ขอให้พระฤๅษีช่วยบอกทางไปเมืองอุเรเซน  ฤๅษีรักขิตบอกว่าทางที่จะไปเมืองอุเรเซนยากลำบากมาก  มียักษ์ที่ร้ายกาจ  มีแม่น้ำกว้างใหญ่และลึกขวางทางอยู่   พระฤๅษีสงสารยุขันที่ต้องพลัดกับเชษฐา  จึงชุบอนุชาให้เป็นเพื่อนร่วมเดินทางให้ชื่อว่าลิขิต*  แล้วชุบศรให้ยุขัน  มอบพระขรรค์ให้ลิขิต และชี้บอกทางไปเมืองอุเรเซน

เมื่อยุขันขี่นกอินทรีนำนกหัสรังสีหนีออกจากเมืองอุเรเซน ได้ขอให้แม่นกส่งลงที่อาศรมของฤๅษีรักขิต  ยุขันเล่าให้ฤๅษีฟังถึงการเดินทางจนได้นกหัสรังสี  พระฤๅษีชุบม้าอัสดรให้ยุขันขี่กลับเมืองอุรังยิด

ครั้งที่นางประวะลิ่ม*ชายาของยุขันชวนลิขิตและนางสันหยา*หนีออกจากเมืองอุเรเซนเพื่อตามหายุขัน ได้ขอให้แม่นกอินทรีพาไปส่งที่อาศรมของฤๅษีรักขิต   เมื่อรู้ว่ายุขันออกเดินทางไปแล้ว  นางประวะลิ่มจะติดตามไป  พระฤๅษีห้ามไว้เพราะนางทรงครรภ์อยู่  ครั้นนางประวะลิ่มเจ็บครรภ์  ฤๅษีรักขิตก็เสกเป่าคาถาและรดน้ำให้ที่ศีรษะ นางจึงประสูติโอรสอย่างปลอดภัย

วันหนึ่งฤๅษีรักขิตไปหาผลไม้ในป่าพบพรานมะยุหงัด*กับบ่าว  ทั้งสองบอกพระฤๅษีว่าเคยลวงยุขันให้ท้าวปะรังศรี*เจ้าเมืองอุรังฆาร*จับมัดและชิงนกหัสรังสีไปได้  ต่อมายุขันสังหารท้าวปะรังศรีแล้วขึ้นครองเมืองอุรังฆาร  ทั้งสองเกรงจะถูกลงโทษจึงหนีมา  ฤๅษีรักขิตจึงให้ลิขิตพามะยุหงัดไปถวายตัวแล้วแจ้งข่าวนางประวะลิ่มให้ยุขันรู้

ครั้งที่นางประวะลิ่มหนียุขันจากเมืองอุรังฆารไปยังเมืองอุรังยิด  ยุขันเกรงว่าท้าวอุรังยิดจะกริ้วหากรู้ว่านกหัสรังสีถูกท้าวปะรังศรีฆ่า จึงไปขอให้ฤๅษีรักขิตช่วยผ่าดวงแก้วเป็น 3 ดวง พระฤๅษีตำหนิยุขันว่าดูแลนางประวะลิ่มไม่ดีจนนางน้อยใจหนีไป  แต่ก็ยินดีชุบดวงแก้ววิเศษให้  ฤๅษีรักขิตตั้งกองไฟพิธี  อ่านพระเวท  ดวงแก้ววิเศษก็แตกออกเป็น 3 ดวง  พระฤๅษีโยนแก้วดวงหนึ่งเข้าไปในกองไฟ ใช้ภูษาคลุมไว้ แล้วอ่านพระเวทเสกซ้ำไม่ให้ภูษาไหม้  ดวงแก้วนั้นก็เกิดเป็นนกหัสรังสี   จากนั้นก็โยนดวงแก้วที่ผ่าไว้อีก 2 ดวงเข้ากองไฟ ร่ายเวทชุบขึ้นเป็นดวงแก้ววิเศษแล้วมอบให้ยุขัน