รัตนปโชตเป็นตัวละครในเรื่องรัตนปโชตชาดก ในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นโอรสของพระเจ้ามหารถะ*กับนางสิริรัตนอาภา*แห่งเมืองเมฆวดี*

เมื่อครั้งน้ำท่วมใหญ่ พระเจ้ามหารถะและนางสิริรัตนอาภาซึ่งครรภ์แก่ต้องพลัดพรากจากกัน เพราะคลื่นซัดเรือแตก นางสิริรัตนอาภาถูกซัดไปที่เชิงเขาจันทบรรพต แต่ด้วยบุญญาธิการของพระโพธิสัตว์ซึ่งอยู่ในครรภ์ ทำให้พิภพของพระอินทร์ร้อน พระอินทร์จึงให้พระวิสสุกรรมเนรมิตสระน้ำและบรรณศาลาให้นางสิริรัตนอาภาได้อาศัย จนประสูติโอรสซึ่งมีรูปดังทองคำ

คืนที่พระโอรสประสูตินางสิริรัตนอาภานิมิตว่ามีแสงแก้วสว่างทั่วป่าหิมวันต์ จึงตั้งชื่อโอรสว่า รัตนปโชต

วันหนึ่งพระนางสิริรัตนอาภาออกหาผลไม้ตามปกติ แต่ถูกพลาหกยักษ์จับตัวไว้ ฝ่ายรัตนปโชตเห็นว่าค่ำแล้วแต่พระมารดายังไม่กลับมา จึงออกตามหาจนพบ พลาหกยักษ์ขอหัวใจของรัตนปโชตเป็นอาหารแลกกับชีวิตของนางสิริรัตนอาภา รัตนปโชตจึงตั้งสัจจาธิษฐานว่าหากจะได้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาคตด้วยความกตัญญูที่สละชีวิตเพื่อมารดานี้ ขอให้มีศัสตราวุธตกลงมาตรงหน้า เมื่อศัสตราวุธตกลงมาตามคำอธิษฐาน รัตนปโชตก็ใช้ศัสตราวุธนั้นผ่าอกและควักหัวใจออกมาให้พลาหกยักษ์ โดยประกาศแก่พลาหกยักษ์ว่าการกระทำครั้งนี้ไม่ได้หวังสมบัติใดๆ แต่เพื่อพระโพธิญาณในอนาคต แล้วกราบลามารดาล้มลงสิ้นชีวิต นางสิริรัตนอาภารำพันขอให้เทวดาช่วยชีวิตรัตนปโชต พระอินทร์จึงลงมาสั่งให้พลาหกยักษ์ทำให้รัตนปโชตฟื้นขึ้นมา พลาหกยักษ์ใช้ทิพยโอสถชโลมกายของรัตนปโชต อีกทั้งนางสิริรัตนอาภาได้ตั้งจิตอธิษฐานซ้ำกัน 3 ครั้งว่าหากรัตนปโชตจะได้เป็นพระพุทธเจ้าขอให้ฟื้นคืนชีวิต รัตนปโชตจึงค่อยรู้สึกตัวตามคำอธิษฐานและลุกขึ้นได้ เ

มื่อสิ้นคำอธิษฐานครั้งที่ 3 ส่งผลให้พสุธา มหาสมุทรและภูเขาสั่นสะเทือน เทพยดาร่วมกันโปรยปรายดอกไม้ทิพย์ลงมา ฝูงชนแซ่ซ้องสรรเสริญเพราะชื่นชมรัตนปโชตที่มีความกตัญญูต่อมารดาจนยอมสละชีวิตของตน จากนั้นพระอินทร์เนรมิตคานทองนำนางสิริรัตนอาภาและรัตนปโชตไปส่งยังเมืองเมฆวดี พระเจ้ามหารถะมอบราชสมบัติให้รัตนปโชต แต่เมื่อครองราชย์และทรงบำเพ็ญทานครบ 1 เดือน รัตนปโชตก็คืนราชสมบัติแก่พระบิดาแล้วออกบวช