รามบัณฑิตเป็นตัวละครในเรื่องทสรถชาดก ทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

พระเจ้าทสรถ*เป็นกษัตริย์ครองกรุงพาราณสี มีโอรส 2 องค์ ชื่อ รามบัณฑิต และลักษณ์* และธิดา 1 องค์คือสีดา* เมื่อมเหสีสิ้นพระชนม์ พระเจ้าทสรถได้อภิเษกมเหสีองค์ใหม่ นางมีโอรสองค์หนึ่งชื่อภรตกุมาร* พระเจ้าทสรถโปรดโอรสองค์นี้มาก รับสั่งให้มเหสีทูลขอพรได้ตามปรารถนา เมื่อภรตกุมารมีชันษาได้ 7-8 ปี มเหสีทูลขอราชสมบัติให้แก่โอรสของนาง พระเจ้าทสรถกริ้วมาก ไม่ทรงมอบให้ แต่นางก็พยายามทูลขออยู่เสมอ พระเจ้าทสรถทรงวิตกว่าโอรสองค์ใหญ่ทั้งสองจะเป็นอันตรายจึงให้เสด็จไปอยู่ป่าจนกว่าพระองค์สิ้นพระชนม์จึงค่อยกลับมา เนื่องจากโหรทำนายว่าอีก 12 ปีพระเจ้าทสรถจะสิ้นพระชนม์ พระเจ้าทสรถจึงสั่งให้กลับมาเมื่อครบ 12 ปีแล้ว นางสีดาขอตามเสด็จเชษฐาทั้ง 2 องค์ด้วย

พระโอรสธิดาทั้งสามทรงรักษาคำสั่งของพระบิดา เสด็จไปบำเพ็ญพรตอยู่ในป่า พระเจ้าทสรถทรงเศร้าโศกมากจนสิ้นพระชนม์ในปีที่ 9 ภรตกุมารเสด็จมาแจ้งข่าว แต่รามบัณฑิตไม่ทรงโศกเศร้า เพราะเข้าพระทัยอย่างแท้จริงว่าทุกชีวิตจะต้องตาย เมื่อรามบัณฑิตจะแจ้งข่าวแก่ลักษณ์และสีดาก็ออกอุบายให้ลงไปแช่ในน้ำเพื่อจะได้บรรเทาความโศก เมื่อพระอนุชาและขนิษฐารู้ข่าวก็สลบไปถึง 3 ครั้ง ภรตกุมารทูลถามรามบัณฑิตว่าเหตุใดจึงไม่ทรงโศกเศร้า รามบัณฑิตจึงแสดงโลกธรรม 8 ประการให้สดับ ภรตกุมารทูลเชิญเสด็จกลับไปครองเมือง แต่ยังไม่ครบเวลาที่พระบิดากำหนดไว้ รามบัณฑิตจึงให้นำฉลองพระบาทไปวางไว้บนพระแท่น เมื่อใดที่อำมาตย์ฝ่ายตุลาการวินิจฉัยคดีผิดทำนองคลองธรรม เมื่อนั้นฉลองพระบาททั้งคู่ก็จะกระทบกัน ต้องวินิจฉัยใหม่ ถ้าวินิจฉัยได้อย่างชอบธรรม ฉลองพระบาทก็สงบนิ่ง อีก 3 ปีต่อมาเมื่อครบกำหนด 12 ปี รามบัณฑิตจึงเสด็จกลับมาครองเมือง ทรงตั้งนางสีดาเป็นอัครมเหสี แล้วทรงครองเมืองโดยธรรมตลอด 16,000 ปี