TLD-003-3737

รุรุ (ชื่อตัวละคร)

รุรุชาดก   นิบาตชาดก  

รุรุเป็นตัวละครในเรื่องรุรุชาดก  เตรสกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นพระโพธิสัตว์  เป็นพญากวาง

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัต*แห่งกรุงพาราณสี  มีบุตรเศรษฐีผู้หนึ่งชื่อมหาธนกะ*  เศรษฐีเกรงว่าบุตรจะลำบากจึงไม่ให้เรียนศิลปศาสตร์ใด ๆ   มหาธนกะจึงได้แต่หมกมุ่นอยู่กับการร้องรำทำเพลงและการบริโภคอาหาร   ครั้นเจริญวัยก็ได้แต่งงานกับหญิงที่บิดามารดาจัดหาให้  ครั้นบิดามารดาสิ้นชีวิต  มหาธนกะก็ได้ครอบครองทรัพย์สมบัติทั้งปวง  แต่มหาธนกะมั่วสุมอยู่กับอบายมุขตลอดเวลา  ไม่นานทรัพย์สมบัติก็หมดสิ้น  ต้องกู้ยืมเงินผู้อื่นใช้  เมื่อเจ้าหนี้ทวงถามก็หนีเจ้าหนี้ไปฆ่าตัวตาย  โดยกระโดดลงไปในแม่น้ำคงคาแต่ถูกกระแสน้ำพัดไปจึงร้องไห้คร่ำครวญอย่างน่าเวทนา  

ในครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญากวางชื่อรุรุ  พญารุรุมฤคต้องการจะรักษาอุโบสถจึงละฝูงบริวารไปอยู่ในป่ามะม่วงโดยลำพัง  พญารุรุมฤคมีผิวงามดั่งทอง  เท้าสีแดงเหมือนย้อมด้วยน้ำครั่ง  หางเป็นพวงพู่งามดั่งหางจามรี  เขาทั้งคู่งามเหมือนช่อเงิน  ดวงตาแวววาวดังทับทิม  และปากเหมือนลูกข่างห่อหุ้มด้วยผ้ารัตกัมพล  ครั้นพญารุรุมฤคได้ยินเสียงร้องคร่ำครวญของมหาธนกะก็กระโดดลงฝ่ากระแสน้ำไปช่วยชีวิตไว้  แล้วช่วยพาออกจากป่า  ขอร้องมิให้มหาธนกะบอกผู้ใดว่ามีกวางทองอยู่ที่ใดเพื่อหวังรางวัล  มหาธนกะก็รับคำ

ในเวลานั้นนางเขมาเทวี*มเหสีของพระเจ้าพรหมทัตมีนิมิตฝันว่าได้ฟังธรรมจากกวางทอง  จึงใคร่จะเห็นกวางทองนั้น  นางเขมาเทวีทูลพระเจ้าพรหมทัตว่าถ้ามิได้ฟังธรรมจากกวางทองจะไม่ขอมีชีวิตอยู่ต่อไป  พระเจ้าพรหมทัตจึงให้ป่าวประกาศว่าถ้าผู้ใดบอกข่าวของกวางทองได้จะประทานรางวัลให้  มหาธนกะรู้ข่าวจึงรับอาสาพาพระเจ้าพรหมทัตและไพร่พลเข้าป่าไปล้อมจับพญารุรุมฤค  พญารุรุมฤคทูลพระเจ้าพรหมทัตด้วยถ้อยคำอันอ่อนหวานขอให้พระองค์จับเป็น  และถามว่าผู้ใดบอกว่าตนอยู่ ณ ที่นั้น  เมื่อพญารุรุมฤครู้ว่ามหาธนกะเป็นผู้ทูลพระเจ้าพรหมทัตก็ติเตียนมหาธนกะว่าเป็นคนอกตัญญู  และกล่าวว่าการช่วยคนอกตัญญูขึ้นจากการจมน้ำตายไม่มีค่าเท่ากับเก็บท่อนไม้ที่ลอยน้ำ  เมื่อพระเจ้าพรหมทัตทรงฟังดังนั้นก็กริ้วจะทรงสังหารมหาธนกะ  แต่พญารุรุมฤคทูลห้ามไว้และขอให้พระเจ้าพรหมทัตประทานรางวัลแก่มหาธนกะตามที่ทรงประกาศไว้เพื่อรักษาสัจวาจา  พระเจ้าพรหมทัตประทานอภัยทานแก่พญารุรุมฤคและสรรพสัตว์  จากนั้นพระองค์ก็พาพญารุรุมฤคเข้าวัง  พญารุรุมฤคแสดงธรรมแก่มเหสี  พระเจ้าพรหมทัต  และเหล่าข้าราชบริพาร  แล้วก็ทูลลาเข้าป่าไป

พระเจ้าพรหมทัตโปรดให้ประกาศทั่วพระนครว่าได้ประทานอภัยทานแก่สรรพสัตว์จึงไม่มีผู้ใดกล้าทำร้ายสัตว์    ฝูงมฤคก็ไปกินข้าวกล้าในไร่นาของราษฎรตามชอบใจ  ราษฎรพากันมาร้องทุกข์  แต่พระเจ้าพรหมทัตก็ยังทรงยืนยันรักษาวาจาสัตย์ห้ามทำร้ายสัตว์ทั้งปวง  เมื่อพญารุรุมฤครู้เรื่องก็เรียกหมู่มฤคให้มาประชุมกัน  สั่งสอนมิให้เข้าไปกินข้าวกล้าของมนุษย์  แล้วส่งข่าวไปถึงพวกมนุษย์ให้หาวิธีป้องกันโดยการผูกหรือปิดเครื่องหมายไว้ที่ไร่นาให้เห็นเป็นสำคัญ  ตั้งแต่นั้นบรรดามฤคก็ไม่เข้าไปกัดกินข้าวกล้าในนาอีกเลย   

สายวรุณ น้อยนิมิตร , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)