ฤๅษีโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องสุราปานชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัต*ครองกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลพราหมณ์อันสูงศักดิ์ เมื่อเจริญวัยไปบวชเป็นฤๅษีได้อภิญญาและสมาบัติอาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์มีฤๅษีเป็นศิษย์ 500 ตน ฤๅษีศิษย์ทั้ง 500 เข้าไปลาอาจารย์โพธิสัตว์ไปในที่ที่มนุษย์ธรรมดาอยู่กันเพื่อจะได้แสวงหาอาหารที่มีรสเปรี้ยวเค็ม อาจารย์โพธิสัตว์อนุญาตและบอกให้กลับมาเมื่อสิ้นฤดูฝน ฤๅษีทั้ง 500 ก็เข้าไปในเมืองพาราณสี อาศัยอยู่ในอุทยาน เวลาเช้าไปแสวงหาอาหารนอกพระนคร ชาวพาราณสีพากันรักใคร่นับถือพระฤๅษี นำอาหารจำนวนมากไปถวาย ต่อมาพระเจ้าพรหมทัตทรงทราบว่าพระฤๅษีทั้ง 500 ล้วนมีตบะกล้า มีศีลบริสุทธิ์ จึงเสด็จไปที่อุทยานแล้วนิมนต์พระฤๅษีให้จำพรรษาอยู่ในอุทยานนั้น 4 เดือน ตั้งแต่นั้นมาพระฤๅษีทั้ง 500 ก็เข้าไปรับภัตตาหารในราชสำนักของพระเจ้าพรหมทัต

ต่อมาเป็นวันสุรานักขัตฤกษ์ พระราชาทรงดำริว่าสุรานั้นเป็นของหายากจึงโปรดให้จัดสุราไปถวายพระฤๅษี เมื่อดื่มสุราแล้วฤๅษีบางตนก็ลุกขึ้นเต้นรำ บ้างก็ขับเพลงประสานเสียง บ้างก็ลุกๆ ล้มๆ มีอาการเมาไปทุกตน เมื่อสร่างเมาแล้วฤๅษีเห็นกิริยาของพวกตนแปลกประหลาดไปต่างๆ จึงตักเตือนซึ่งกันและกันว่าพวกตนเป็นบรรพชิตไม่ควรประพฤติผิดเช่นนี้ ฤๅษีพากันร้องไห้คร่ำครวญเสียใจที่เมื่ออยู่ห่างอาจารย์แล้วมาประพฤติชั่ว แล้วฤๅษีทั้ง 500 ก็กลับไปหาอาจารย์ เล่าเรื่องทั้งหมดให้อาจารย์ฟัง พระโพธิสัตว์อาจารย์จึงติเตียนว่าฤๅษีไม่ควรประพฤติเช่นนั้น และห้ามไม่ให้ทำเช่นนั้นอีก พระโพธิสัตว์ก็จำเริญฌานต่อไป เมื่อสิ้นชีพไปเกิดในพรหมโลก