ลักษณวงศ์เป็นตัวละครในเรื่องลักษณวงศ์ เป็นโอรสท้าวพรหมทัต*เจ้าเมืองพาราณสี*กับนางสุวรรณอำภา*

ลักษณวงศ์ตามเสด็จท้าวพรหมทัตและนางสุวรรณอำภาประพาสป่า ได้พบนางยักขินีซึ่งหลงรักท้าวพรหมทัต นางยักขินีออกอุบายให้ท้าวพรหมทัตสั่งให้เพชฌฆาตนำนางสุวรรณอำภาไปประหารชีวิต ลักษณวงศ์วิ่งตามมารดาไปด้วย เพชฌฆาตสงสารจึงปล่อยทั้งสองไป ลักษณวงศ์และนางสุวรรณอำภาต้องระเหเร่ร่อนผจญภัยในป่า วันหนึ่งขณะที่ทั้งสองหลับในป่า ท้าววิรุญมาศ*ยักษ์เจ้าเมืองมยุรา*ลักพาตัวนางไป แต่นางได้ฝากสไบกับลิงป่าเพื่อบอกทางให้โอรส  ลักษณวงศ์ต้องเดินทางผจญภัยไปตามลำพังจนพบฤๅษีมหาเมฆ* ได้ฝากตัวเล่าเรียนวิชากับพระฤๅษีและเป็นเพื่อนเล่นกับนางทิพเกสร*เด็กหญิงที่ฤๅษีเก็บมาเลี้ยงไว้ เมื่อเติบใหญ่ทั้งสองรักกัน แต่ลักษณวงศ์จำเป็นต้องออกตามหามารดา  พระฤๅษีจึงเนรมิตม้านิลพาชี*ให้เป็นพาหนะและมอบพระขรรค์ให้เป็นอาวุธ  ลักษณวงศ์ให้สัญญาว่าจะกลับมารับนางทิพเกสรไปครองคู่

ระหว่างทางลักษณวงศ์พบฝูงลิงที่นางสุวรรณอำภาฝากผ้าสไบไว้จึงตามไปหามารดาที่เมืองมยุราและฆ่าท้าววิรุญมาศ*ตาย ชาวเมืองมยุราจึงขอให้ลักษณวงศ์และนางสุวรรณอำภาอยู่ครองเมืองมยุรา ลักษณวงศ์ตั้งใจจะไปรับนางทิพเกสรมาอยู่ด้วยแต่มารดาขอร้องให้ไปช่วยบิดาซึ่งถูกนางยักขินีทำเสน่ห์  ลักษณวงศ์จึงเดินทางไปเมืองพาราณสี ต่อสู้กับนางยักขินี ลักษณวงศ์จับตัวนางได้ ให้ทรมานนางจนตาย ส่วนท้าวพรหมทัตเมื่อรู้ความจริงก็ไปรับนางสุวรรณอำภากลับมาอยู่ด้วยกันดังเดิม

ลักษณวงศ์ทูลลาพระบิดามารดาไปรับนางทิพเกสรมาอยู่ด้วยแต่ไม่พบ เพราะนางทิพเกสรไปอยู่กับนางกินรีทั้งห้า*หลังจากฤๅษีเสียชีวิต เมื่อลักษณวงศ์ตามไปพบ ได้นางทิพเกสรและกินรีทั้งห้าเป็นชายา ต่อมาลักษณวงศ์พานางทิพเกสรกลับเมือง โดยชวนนางกินรีทั้งห้าไปด้วยแต่นางปฏิเสธ ระหว่างทางขณะทั้งสองนอนหลับอยู่ในป่า  วิชาธร (วิทยาธร) ชื่อมหิงสา*มาพบเข้า นึกรักนางทิพเกสรจึงสะกดให้ลักษณวงศ์หลับแล้วลักพาตัวนางทิพเกสรไป วิชาธรอีกตนหนึ่งชื่อจันทา*มาพบอยากได้นาง    ทั้งสองต่อสู้กันจนเสียชีวิตทั้งคู่  ลักษณวงศ์เดินทางตามหานางทิพเกสร หลงทางไปถึงเมืองยุบล* ได้พบรักกับนางยี่สุ่น*ธิดาเจ้าเมือง และได้อภิเษกครองคู่กันที่เมืองยุบล ฝ่ายนางทิพเกสรเดินป่ามาตามลำพัง รุกขเทวดาสงสารจึงมอบแหวนให้ ถ้าสวมแหวนที่นิ้วก้อยจะกลายเป็นชาย ถ้าสวมที่นิ้วนางจะกลับเป็นหญิง นางทิพเกสรจึงแปลงเป็นพราหมณ์หนุ่มชื่อเกสร* ลักษณวงศ์เห็นพราหมณ์เกสรมีหน้าตาคล้ายนางทิพเกสรก็นึกเอ็นดูจึงชุบเลี้ยงไว้เป็นคนสนิท จนนางยี่สุ่นอิจฉาใส่ความว่าพราหมณ์เกสรลวนลามตน ลักษณวงศ์โกรธสั่งประหารชีวิตพราหมณ์เกสร เมื่อตายร่างของพราหมณ์กลับเป็นหญิงและประสูติโอรส ลักษณวงศ์รู้ความจริงก็โศกเศร้าเสียใจ ให้จัดงานศพนางทิพเกสรอย่างยิ่งใหญ่