วัฏฏังคุลีราชกุมารเป็นตัวละครในเรื่องวัฏฏังคุลีราชชาดก ในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นโอรสของกษัตริย์แห่งเมืองพาราณสี

เมื่ออดีตชาติวัฏฏังคุลีราชกุมารเกิดเป็นภัททกุลกุมาร*พ่อค้าแห่งเมืองอมรวดี*   ไปค้าขายต่างเมืองพร้อมกับพ่อค้าอีก 1,000 คน ระหว่างทางภัททกุลกุมารได้ปฏิสังขรณ์พระพุทธรูปที่นิ้วพระหัตถ์หัก อานิสงส์จึงทำให้เกิดมาเป็นโอรสของกษัตริย์แห่งเมืองพาราณสี ในวันที่ประสูตินั้นภรรยาของอำมาตย์ 1,000 คนได้ให้กำเนิดบุตรพร้อมกัน พระโอรสจึงมีสหชาติ 1,000 คนเป็นบริวาร

พระกุมารมีคุณวิเศษประการหนึ่งคือเมื่อชี้นิ้วไปที่สัตว์ใด สัตว์นั้นจะล้มลง พระญาติวงศ์จึงขนานนามว่าวัฏฏังคุลี เมื่อชันษาได้ 16 ปีพระบิดาสิ้นพระชนม์  วัฏฏังคุลีราชกุมารจึงขึ้นเป็นกษัตริย์สืบต่อมา  ทรงเคร่งครัดในธรรม   ปกครองเมืองด้วยทศพิธราชธรรม ทรงประกาศให้ยกเลิกราชทัณฑ์และการใช้ศัสตราวุธลงอาญา และให้สร้างโรงทาน 6 แห่ง  บริจาคทานวันละหกแสน  ความเมตตากรุณาของพระเจ้าวัฏฏังคุลีราชนั้นเป็นที่เลื่องลือไปทั่ว เพราะแม้สัตว์ก็ไม่ยอมให้โลหิตตกในแผ่นดินของพระองค์ พระยาร้อยเอ็ดเมืองในชมพูทวีปเห็นเป็นโอกาสที่จะชิงราชสมบัติเพราะเข้าใจว่าพระองค์คงไม่ยอมให้มีการรบที่ต้องเสียเลือดเนื้อขึ้น จึงส่งราชสารให้พระเจ้าวัฏฏังคุลีราชมอบราชสมบัติให้พวกตน มิฉะนั้นจะกรีธาทัพมาโจมตีเมืองพาราณสี

ฝ่ายพระเจ้าวัฏฏังคุลีราชได้ฝากความไปกับราชทูตว่าพระองค์จะใช้เพียงนิ้วเดียวเอาชนะกองทัพของพระยาร้อยเอ็ดเมือง  เหล่าอำมาตย์สหชาติทั้ง  1,000 คนต่างอาสาที่จะออกรบ  แต่พระเจ้าวัฏฏังคุลีราชห้ามไว้เพราะจะทำให้มีผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมาก ทรงขอให้เหล่าอำมาตย์แต่งกายให้สวยงามตามเสด็จไปพบพระยาร้อยเอ็ดเมือง ซึ่งยกทัพมาจำนวนถึง 18 อักโขเภณี  พระเจ้าวัฏฏังคุลีราชชี้นิ้วไปที่กองทัพศัตรู ไพร่พลและสัตว์พาหนะต่างพากันวิ่งหนีไปหมด พระเจ้าวัฏฏังคุลีราชจึงประกาศว่าพระองค์ไม่ต้องการชีวิตผู้ใด แล้วให้โอวาทแก่พระยาร้อยเอ็ดเมืองว่าให้กลับไปครองเมืองโดยรักษาทศพิธราชธรรม ตั้งแต่นั้นมาพระยาร้อยเอ็ดเมืองจึงส่งเครื่องบรรณาการแด่พระเจ้าวัฏฏังคุลีราชทุกปี

ฝ่ายพระอินทร์รู้เหตุดังกล่าวจึงลงมาไต่ถามเพื่อให้ทรงระลึกถึงอานิสงส์ที่ทรงกระทำตั้งแต่อดีตชาติเรื่องปฏิสังขรณ์นิ้วพระพุทธรูปแล้วประกาศให้มหาชนได้รับรู้ว่าการกระทำใดเกี่ยวกับพระพุทธรูปแม้เพียงเล็กน้อยจะมีอานิสงส์ยิ่งใหญ่เสมอ