TLD-003-3997

วัฒกีบัณฑิต (ชื่อตัวละคร)

สมุททวาณิชชาดก   นิบาตชาดก  

วัฒกีบัณฑิตเป็นตัวละครในเรื่องสมุททวาณิชชาดก  ทวาทสกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นพระโพธิสัตว์   เป็นช่างไม้

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัตครองกรุงพาราณสี  มีหมู่บ้านวัฒกี (ช่างไม้)อยู่ใกล้กับกรุงพาราณสี  มีช่างไม้อาศัยอยู่ 1,000 ตระกูล  ช่างไม้เหล่านี้กู้หนี้ยืมสินผู้คนจำนวนมาก  บอกว่าจะสร้างเตียง  ตั่ง  และบ้านเรือนให้  แต่ในที่สุดก็ไม่ได้ทำ  ผู้คนทั้งหลายบ้างก็เตือน  บ้างก็ทวงทรัพย์ของตนจนบรรดาช่างไม้อยู่ไม่เป็นสุข  จึงเข้าไปตัดไม้ในป่ามาต่อเป็นเรือลำใหญ่แล้วล่องเรือมาจอดไว้ห่างจากบ้านเรือนครึ่งโยชน์  พอตอนดึกก็ไปรับบุตรภรรยาลงเรือแล่นออกมหาสมุทรไปถึงเกาะกลางมหาสมุทร

ก่อนหน้านั้นมีชายผู้หนึ่งเรือแตกว่ายมาถึงเกาะ  ได้อาศัยอยู่กินผลาหารที่เกาะนั้นจนร่างกายอ้วนพี  แต่เปลือยกายเพราะไม่มีผ้านุ่งห่ม   ผมและหนวดยาวเฟื้อย  ฝ่ายช่างไม้ทั้งหลายที่มาถึงเกาะเกรงว่าบนเกาะจะมียักษ์หรือผีเสื้อน้ำอาศัยอยู่จึงส่งช่างไม้ที่กล้าหาญ 7 – 8 คนขึ้นไปสำรวจก่อน  ได้เห็นบุรุษเปลือยกายนอนขับร้องเล่นอย่างสบายอารมณ์ก็เข้าใจว่าเป็นยักษ์จึงน้าวศรจะยิง  บุรุษเปลือยร้องขอชีวิต  เล่าความเป็นมาของตนตั้งแต่ต้นจนมาอยู่บนเกาะ  แล้วบอกช่างไม้ว่าเกาะนี้มีข้าวสาลีและผลไม้เกิดขึ้นเองอย่างอุดมสมบูรณ์  คนที่มาอยู่เกาะนี้ไม่ต้องทำการงาน  ช่างไม้ถามว่าถ้าพวกตนมาอยู่ที่เกาะนี้จะมีภัยอันตรายใด ๆ หรือไม่   บุรุษเปลือยตอบว่า  มีภัยเพียงอย่างเดียวคือ  เกาะนี้เป็นที่อยู่ของเทวดา  ถ้าเทวดาเห็นคนมาถ่ายปฏิกูลทิ้งไว้จะโกรธ  ดังนั้นเมื่อถ่ายเสร็จให้เอาทรายกลบเสีย  ช่างไม้ทั้งหลายได้ฟังดังนั้น  ก็ขึ้นมาอาศัยอยู่บนเกาะ

ในบรรดา 1,000 ตระกูลวัฒกีผู้ใหญ่ 2 คน  คนหนึ่งเป็นคนพาล  อีกคนหนึ่งเป็นบัณฑิต  แต่ละคนมีบริวารคนละ 500  ช่างไม้ทุกคนอยู่บนเกาะอย่างมีความสุข  อยู่มาวันหนึ่งบรรดาช่างไม้ทำสุราดื่มกันจนเมามายถ่ายอุจจาระปัสสาวะแล้วไม่กลบให้ดี  ทำให้เกาะสกปรกน่ารังเกียจ  เทวดาทั้งหลายบนเกาะโกรธพวกช่างไม้จึงคิดจะทดน้ำในมหาสมุทรขึ้นมากวาดล้างเกาะให้สะอาดในวันขึ้น 15 ค่ำ  แต่มีธรรมิกเทวบุตร (เทวดาผู้ทรงธรรม) องค์หนึ่งสงสารพวกช่างไม้จะพากันตาย  จึงเหาะมาปรากฏกายยืนอยู่ในอากาศ ณ ทิศเหนือ  แล้วบอกข่าวแก่บรรดาช่างไม้ให้หนีไปอยู่ที่อื่นแล้วก็กลับไปที่อยู่ของตน  ในเวลาต่อมาอธรรมมิกเทวบุตร (เทวดาอธรรม) ที่ต้องการฆ่าพวกช่างไม้รู้เรื่องก็เหาะมายืนอยู่ในอากาศ ณ ทิศใต้  กล่าวใส่ความธรรมิกเทวบุตรว่าธรรมิกเทวบุตรไม่ปรารถนาจะให้พวกช่างไม้อยู่เพราะโกรธที่มาทำเกาะสกปรก  แล้วบอกว่าพวกช่างไม้ไม่ต้องไปอยู่ที่อื่นเพราะน้ำจะไม่ท่วมเกาะอันอุดมนี้

ฝ่ายพาลวัฒกีไม่เชื่อคำกล่าวของธรรมิกเทวบุตร  ไม่เห็นภัยในอนาคต  จึงยังให้ช่างไม้บริวารของตนคงอยู่ที่เกาะเหมือนเดิม  ส่วนวัฒกีบัณฑิตฟังคำของธรรมิกเทวบุตรเตือนก็ไม่ประมาท   ให้ช่างไม้บริวารของตนตระเตรียมเรือใหญ่เพื่อว่าถ้าคำเตือนเป็นจริงก็จะได้หนีทัน  แต่ถ้าไม่เป็นความจริงการเตรียมเรือไว้ก็ไม่เสียหายอะไร  และกล่าวว่าผู้เป็นบัณฑิตไม่ควรเชื่อถ้อยคำผู้ใดโดยปราศจากการพิจารณาให้ดี  ไม่ควรเชื่อเพราะกล่าวก่อนหรือกล่าวทีหลัง  ควรถือเอาเป็นกลาง ๆ ไว้ก็จะเป็นคุณ  แล้ววัฒกีบัณฑิตก็พาบริวารของตนขนข้าวของลงไปอยู่ในเรือ

ครั้นถึงวันขึ้น 15 ค่ำ  คลื่นในมหาสมุทรก็ซัดขึ้นมาทำลายล้างเกาะ  พวกช่างไม้บริวารของวัฒกีบัณฑิตก็เคลื่อนเรือซึ่งเตรียมพร้อมแล้วออกจากเกาะไปอย่างปลอดภัย  ส่วนพวกของพาลวัฒกีก็พากันพินาศไป

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)