วานรโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องพานรชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นวานรอยู่ใกล้ริมฝั่งแม่น้ำคงคาในป่าหิมพานต์ ในแม่น้ำนั้นมีจระเข้ผัวเมียอาศัยอยู่ วันหนึ่งนางจระเข้อยากกินหัวใจวานรจึงขอให้สามีไปนำมาให้ จระเข้ว่ายน้ำไปที่ริมฝั่ง ชักชวนวานรโพธิสัตว์ให้ไปกินมะม่วงที่เกาะ แล้วอาสาให้วานรขี่หลังไป วานรโพธิสัตว์หลงเชื่อ โดดขึ้นหลังจระเข้ เมื่อไปได้ไม่นานจระเข้ก็จะดำลงไปในน้ำ วานรโพธิสัตว์ตกใจถามจระเข้จนรู้ความจริง แล้วบอกว่าหัวใจไม่ได้อยู่กับตัวแต่อยู่ที่ต้นมะเดื่อ จระเข้ขอให้วานรมอบหัวใจให้ วานรโพธิสัตว์ก็รับปาก จระเข้จึงพาไปส่งที่ฝั่ง วานรโพธิสัตว์โดดขึ้นต้นมะเดื่อแล้วบอกว่ามะม่วง ชมพู่ ขนุน หรือผลไม้ใดๆ ที่ต้องข้ามฝั่งไปกินนั้นไม่เหมาะแก่ตน ผลมะเดื่อเป็นอาหารที่ดีที่สุด แล้วกล่าวว่าผู้ที่ไม่รู้เท่าทันย่อมตกอยู่ในเงื้อมมือของศัตรู ได้รับความเดือดร้อนลำบาก แล้ววานรโพธิสัตว์ก็กลับเข้าป่าไป