TLD-003-4045

วิทาทะ, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

นิทานสิบสองเหลี่ยม  

พระเจ้าวิทาทะเป็นตัวละครในนิทานเรื่องสิบสองเหลี่ยม เรื่องที่ 12 เป็นกษัตริย์เมืองอุกลิปะ*

พระเจ้าวิทาทะเสด็จประพาสป่าพร้อมพระมเหสี  ขณะบรรทมหลับหมาไน  สุกร  วานร  และกาพากันมาลักเครื่องประดับไปสวมใส่แล้วออกเที่ยว  ครั้งนั้นมีโอรสพระเจ้ากรุงมิถิลา*ชื่อสุทัศน์* พร้อมด้วยบุตรมนตรี  บุตรเศรษฐี และบุตรเพชฌฆาตไปเรียนศิลปศาสตร์  ระหว่างเดินทางกลับ พบสัตว์ทั้งสี่สวมอาภรณ์ ก็สังหารสัตว์ทั้งสี่ ปลดเอาเครื่องประดับใส่หอผ้าสะพายไป แล้วนอนหลับอยู่ใต้ต้นไทรต้นหนึ่ง  ฝ่ายพระเจ้าวิทาทะกับพระมเหสีเมื่อตื่นบรรทมไม่เห็นเครื่องประดับก็ให้คนออกตามหา  เมื่อพบพระราชกุมารกับเพื่อนทั้งสามก็จับตัวไปจองจำ

7 ปีต่อมาพระสุทัศน์พาเพื่อนทั้งสามหนีออกจากที่จองจำ  เข้าไปข่มขู่พระเจ้าวิทาทะ  เมื่อพระเจ้าวิทาทะทรงรู้ว่าเป็นโอรสพระเจ้ากรุงมิถิลาก็ขอโทษ  ยกราชสมบัติให้พระสุทัศน์  และยกนางทิพกัลยา*ธิดาให้ด้วย  ต่อมาพระเจ้าสุทัศน์ถวายราชสมบัติคืนพระเจ้าวิทาทะ แล้วเสด็จกลับเมืองมิถิลา

ครึ่งหนึ่งพระเจ้าวิทาทะเก็บมะม่วงผลหนึ่งที่ลอยน้ำมา  เมื่อเสวยก็โปรดรสชาติจึงสั่งให้นายอุทยานนำเมล็ดไปปลูก  และเมื่อมะม่วงออกผลก็สั่งให้เผาเหล็กไชหัวผลมะม่วงเสียเพื่อไม่ให้ขยายพันธุ์ได้  พระเจ้าวิทาทะถวายมะม่วงที่ไชหัวแล้วแด่พระเจ้าวระบัศต่าน*  พระเจ้าวระบัศต่านจะนำไปปลูกก็ไม่เป็นผล  จึงคิดจะทำลายรสมะม่วงของพระเจ้าวิทาทะ  มาณพคนหนึ่งอาสาไปทำลายรสมะม่วง   เมื่อไปถึงเมืองอุกลิปะก็เข้าไปทำงานอยู่กับนายอุทยาน  มาณพผู้นั้นรดน้ำมะม่วงจนมะม่วงออกผลปีละ 2 หน  พระเจ้าวิทาทะจึงโปรดให้มาณพผู้นั้นทำหน้าที่แทนนายอุทยาน   มาณพนำสิ่งที่มีรสขมรดน้ำต้นมะม่วงจนมะม่วงมีรสขม  แล้วหนีกลับไปหาพระเจ้าวระบัศต่าน  ฝ่ายพระเจ้าวิทาทะเมื่อเสวยมะม่วงมีรสขม ก็ประกาศหาผู้ที่จะแก้ให้มะม่วงหายขมได้  เสนาบดีผู้หนึ่งไปดูที่ต้นมะม่วง เห็นต้นสะเดาและของขมอยู่ที่โคนต้นก็ให้ขุดขึ้นมา แล้วนำขัณฑสกร  กะทิ  นม  เนย มารด ต่อมามะม่วงก็กลับมีรสหวานดังเดิม 

กุสุมา รักษมณี 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)