TLD-003-4111

วิสัยหะ (ชื่อตัวละคร)

วิสัยหชาดก   นิบาตชาดก  

วิสัยหะเป็นตัวละครในเรื่องวิสัยหชาดก  จตุกกนิบาต  ในนิบาตชาดก 

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นเศรษฐีผู้มีศีลชื่อวิสัยหะ  วิสัยหะสร้างโรงทาน 6 แห่ง บริจาคทรัพย์วันละ 6 แสน และกินอาหารเช่นเดียวกับที่บริจาคแก่ยาจก  ด้วยอานุภาพแห่งทานทำให้งอนไถในชมพูทวีปยกขึ้นและบันดาลให้พิภพของพระอินทร์ร้อน  เมื่อพระอินทร์ส่องทิพเนตรดูรู้เรื่องก็คิดว่าวิสัยหะประสงค์จะเป็นพระอินทร์แทนตน  จึงบันดาลให้ทรัพย์ทั้งหลายของวิสัยหะอันตรธานไป กลายเป็นคนยากจน ทำทานไม่ได้อีก

เมื่อของในโรงทานหายไปหมด พวกคนจัดทานก็ไปบอกวิสัยหะ วิสัยหะให้ภรรยานำทรัพย์ออกไปให้ แต่ตรวจดูทรัพย์จนทั่วบ้านก็ไม่พบ  ครั้นเห็นคนหาบหญ้าทิ้งเคียว  คาน  และเชือกมัดหญ้าไว้ที่ประตู  วิสัยหะก็คิดจะไปเกี่ยวหญ้ามาขายเพื่อนำเงินไปทำทาน  ครั้นได้หญ้ามา 2 ฟ่อนก็นำไปขายแล้วนำเงินไปทำทานส่วนหนึ่งและเก็บไว้ใช้ส่วนหนึ่ง  แต่เมื่อยาจกพากันมาขอ  วิสัยหะก็บริจาคเงินทั้งหมด  ทำให้วันนั้นวิสัยหะกับภรรยาต้องอดอาหาร  และเป็นเช่นนี้อยู่ถึง 6 วัน

ครั้นถึงวันที่ 7  ขณะที่หาบหญ้าอยู่ วิสัยหะอ่อนเพลียมากเมื่อถูกแดดก็เป็นลมล้มลง  พระอินทร์รู้เรื่องจึงไปบอกให้วิสัยหะงดบริจาคทานแล้วจะมีทรัพย์คืนมาดังเดิม  วิสัยหะได้ยินดังนั้นก็ตำหนิพระอินทร์ว่าเป็นผู้ที่เคยทำทาน  สมาทานศีล  รักษาอุโบสถ  และบำเพ็ญวัตร 7 ประการมาก่อน แต่กลับห้ามผู้อื่นทำทานถือว่าทำกิจที่ไม่ใช่จรรยาของอารยชน  แล้วบอกว่าตนไม่ต้องการทรัพย์ใดๆ หากยังมีชีวิตอยู่ก็จะทำทานเช่นนี้ต่อไป   พระอินทร์สงสัยจึงถามถึงเหตุผลในการทำทาน  วิสัยหะบอกว่าตนไม่ได้ประสงค์จะเป็นพระอินทร์หรือพระพรหม แต่ปรารถนาจะเป็นพระสัพพัญญู  พระอินทร์พอใจลูบหลังให้  วิสัยหะก็กลับมีร่างกายแข็งแรงดังเดิม   แล้วพระอินทร์ก็บันดาลให้สมบัติของวิสัยหะกลับคืนมา  สั่งให้บริจาคทรัพย์วันละ 12 แสน  แล้วเนรมิตทรัพย์ให้เพิ่มพูนขึ้นอีกจนประมาณมิได้  จากนั้นพระอินทร์ก็กลับไปยังพิภพของตน 

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)