TLD-003-4182

ศรีไวยกา (ชื่อตัวละคร)

ลิลิตศรีวิชัยชาดก  

ศรีไวยกาเป็นตัวละครในเรื่องลิลิตศรีวิชัยชาดก  เป็นพระธิดาของท้าวศรีวิราช*กับนางอโนชา*  กษัตริย์แห่งเมืองศรีวิรัฐ*

นางศรีไวยกามีรูปโฉมงดงามและกอปรด้วยลักษณะเบญจกัลยาณี  ความงามของนางเลื่องลือไปทั่ว  มีเจ้าต่างนครส่งเครื่องบรรณาการมาถวายท้าวศรีวิราชเพื่อสู่ขอนางศรีไวยกาไปเป็นคู่ครอง  แต่ท้าวศรีวิราชไม่ยอมยกให้เพราะไม่ปรารถนาจะให้พระธิดาอภิเษกกับผู้ใด  และด้วยความหวงแหนพระธิดา  ท้าวศรีวิราชจึงสร้างปราสาทขึ้น 7 ชั้น  แล้วให้นางศรีไวยกาประทับอยู่บนชั้นที่ 7 โดยมีนางศะริมา*เป็นพี่เลี้ยงคอยเฝ้าดูแลมิให้ผู้ใดพบเห็น

วันหนึ่งนกสุระเสน*ซึ่งพระศรีวิชัย*โอรสกษัตริย์แห่งกรุงมิถิลา*ใช้ให้บินไปแสวงหานางผู้มีลักษณะเบญจกัลยาณีในเมืองต่าง ๆ บินผ่านเมืองศรีวิรัฐ  เห็นปราสาท 7 ชั้นก็ร่อนลงจับที่ยอดไม้ใกล้ฝั่งน้ำ  สุระเสนได้เห็นและได้ยินชาวเมืองมาชุมนุมสรรเสริญความงามของนางศรีไวยกาผู้ทรงลักษณะเบญจกัลยาณี  แม้จะมีเจ้าเมืองต่าง ๆ ส่งเครื่องบรรณาการมาสู่ขอ  พระบิดาก็ไม่ยอมยกให้ใคร  ถ้าผู้ใดมีบุญได้อภิเษกกับนางก็เหมือนได้นางฟ้านางสวรรค์  สุระเสนได้ฟังดังนั้นก็กลับไปทูลพระศรีวิชัย  และว่าถ้าพระศรีวิชัยได้นางศรีไวยกามาเป็นชายาก็จะเหมาะสมกัน  “ดุจสุพรรณแกมแก้ว”

ด้วยบุพเพสันนิวาสแต่ปางก่อน  เมื่อพระศรีวิชัยได้สดับเรื่องราวของนางศรีไวยกาก็เกิดความเสน่หานางอย่างยิ่งใคร่จะได้นางเป็นชายา  แต่ก็ดำริว่าถ้าส่งเครื่องบรรณาการไปถวาย  แล้วท้าวศรีวิราชไม่ยกพระธิดาให้ก็จะทำให้เสื่อมพระเกียรติ  พระศรีวิชัยจึงได้แต่ส่งทูตให้นำราชสารไปสู่ขอ  เมื่อท้าวศรีวิราชแจ้งเนื้อความในสารแต่ไม่เห็นพระศรีวิชัยส่งเครื่องบรรณาการมาถวายเหมือนเช่นเจ้าเมืองอื่น ๆ ก็ขัดเคืองพระทัย  คิดว่าพระศรีวิชัยดูแคลนพระองค์จึงรับสั่งให้ทูตกลับไปทูลพระศรีวิชัยว่า  ถ้าพระศรีวิชัยเหาะเหินเดินอากาศได้จะยกพระธิดาให้อภิเษกด้วย

ฝ่ายพระศรีวิชัยเมื่อรู้เรื่องก็ตระหนักดีว่าท้าวศรีวิราชแสร้งตัดรอน  จึงบวงสรวงเทพารักษ์ประจำเมืองมิถิลาขอให้ช่วยให้สมปรารถนาในความรัก  ถึงยามดึกสงัด  เทพารักษ์อุ้มพระศรีวิชัยทั้งที่ยังบรรทมหลับสนิทไปไว้ในห้องนางศรีไวยกา  แล้วปลุกพระศรีวิชัยขึ้นมาสอนว่าอย่าประมาท  เมื่อเทพจากไปแล้วพระศรีวิชัยจะปลุกนางศรีไวยกา แต่ฉุกคิดได้ว่าถ้านางเห็นตนแล้วไม่รู้ว่าเป็นใครก็จะตกใจร้องขึ้นทำให้เสียความ  พระศรีวิชัยจึงปลุกนางศะริมา*พี่เลี้ยงแล้วขอให้นางช่วย  นางศะริมาจึงไปปลุกนางศรีไวยกาแล้วทูลว่าพระศรีวิชัยโอรสกษัตริย์กรุงมิถิลาเสด็จมาหานางด้วยความเสน่หาและใคร่จะสนทนาด้วย  นางศรีไวยกาได้ฟังก็ยินดี  ให้นางศะริมาไปทูลเชิญพระศรีวิชัยมาเพื่อจะปราศรัยทดสอบปัญญา  นางศรีไวยกาถามปริศนา 4 ข้อ  พระศรีวิชัยสามารถตอบได้ทุกข้อ  นางศรีไวยกาจึงเล่านิทานปริศนาอีก 1 เรื่องแล้วถามปัญหา  พระศรีวิชัยก็ตอบได้อย่างเป็นที่พอพระทัยนาง  นางจึงถามพระประสงค์ที่เสด็จมา  พระศรีวิชัยเล่าความเป็นมาตั้งแต่ต้นจนจบ  ในที่สุดทั้งสองก็อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)