เศรษฐีโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องขทิรังคารชาดก  เอกนิบาต  ในนิบาตชาดก 

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งกรุงพาราณสี  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลเศรษฐี ได้รับการเลี้ยงดูอย่างดีราวกับราชกุมาร  เมื่ออายุได้ 16 ปีก็เป็นผู้ชำนาญในศิลปศาสตร์ต่างๆ  เมื่อบิดาสิ้นชีวิตก็ดำรงตำแหน่งเศรษฐีแทน  ได้สร้างศาลาบำเพ็ญทาน 6 แห่ง  บริจาคทานเป็นอันมาก  และรักษาทั้งศีล 5 และอุโบสถศีล

เช้าวันหนึ่งพระปัจเจกพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งออกจากนิโรธสมาบัติได้ 7 วันแล้วก็ถือบาตรดินเหาะมายืนที่หน้าบ้านเศรษฐีโพธิสัตว์  ขณะนั้นพ่อครัวกำลังนำอาหารมาให้พระโพธิสัตว์  พระโพธิสัตว์เห็นพระปัจเจกพุทธเจ้าจึงแสดงความเคารพแล้วบอกให้คนรับใช้นำบาตรของพระปัจเจกพุทธเจ้ามาให้ตนเพื่อจะได้ถวายอาหาร  ขณะนั้นพญามารผู้ใจบาปรู้ว่าพระปัจเจกพุทธเจ้าไม่ได้ฉันอาหารมาประมาณ 7 วันแล้ว  ถ้าวันนี้ไม่ได้อาหารก็จะตาย  พญามารขัดขวางการให้ทานของเศรษฐีโพธิสัตว์ด้วยการนิรมิตหลุมถ่านเพลิงลึกประมาณ 80 ศอกไว้ระหว่างประตูบ้านเศรษฐีกับที่ที่พระปัจเจกพุทธเจ้ายืนอยู่  หลุมถ่านเพลิงนั้นร้อนราวกับอเวจีมหานรก  คนรับใช้เศรษฐีโพธิสัตว์จึงไม่สามารถเดินไปรับบาตรได้   เศรษฐีโพธิสัตว์ดำริว่าคงจะเป็นพญามารมาขัดขวางการทำทานของตน  แต่เศรษฐีโพธิสัตว์ไม่กลัว จึงถือภาชนะที่ใส่อาหารแล้วเดินไปหยุดที่ปากหลุมถ่านเพลิง  เมื่อมองขึ้นไปบนอากาศก็เห็นพญามารจึงถาม  ได้ความว่าเป็นพญามารผู้นิรมิตหลุมถ่านเพลิงไว้เพื่อไม่ให้เศรษฐีโพธิสัตว์บริจาคทาน  และจะทำให้พระปัจเจกพุทธเจ้าสิ้นชีพด้วย  เศรษฐีโพธิสัตว์ตอบว่าตนจะไม่ยอมให้พญามารขัดขวางการทำทาน  และไม่ยอมให้ทำร้ายพระปัจเจกพุทธเจ้าด้วย  แล้วก็ถือภาชนะใส่อาหารให้มั่น  แล้ววิ่งไปบนหลุมถ่านเพลิงถวายภัตตาหารแด่พระพุทธเจ้า  ขณะนั้นมีดอกบัวขนาดใหญ่กระจายกลีบถึง 100 กลีบผุดขึ้นจากหลุมถ่านเพลิงรองรับเท้าทั้งสองของเศรษฐีโพธิสัตว์   เศรษฐีโพธิสัตว์ยืนอยู่บนดอกบัวถวายภัตตาหารแด่พระปัจเจกพุทธเจ้า  พระปัจเจกพุทธเจ้ารับอาหารแล้วโยนบาตรขึ้นบนอากาศ แล้วเหาะไปสู่ป่าหิมวันต์  พญามารพ่ายแพ้ก็โทมนัส  เศรษฐีโพธิสัตว์ยืนอยู่บนกลีบบัว  แสดงธรรมพรรณนาทานและศีลแก่มหาชน  ต่อจากนั้นก็บำเพ็ญทานตลอดชีวิต