คาวีเป็นตัวละครในบทละครเรื่องคาวี เป็นลูกโคที่ฤๅษีชุบให้เป็นมนุษย์ มีชายาชื่อจันท์สุดา*

ต้นเรื่องคาวีก่อนที่จะถึงพระราชนิพนธ์บทละครกล่าวถึงลูกโคอ้อนวอนแม่ให้นมแก่ลูกเสือที่อดนมจนหิวโซ เพราะแม่เสือออกไปหาอาหาร แม่โคใจอ่อนยอมให้นมลูกเสือ ลูกเสือสำนึกในบุญคุณ จึงชวนแม่โคและลูกไปอยู่ด้วยกันในถ้ำและสัญญาว่าจะไม่ให้แม่เสือทำร้ายสองแม่ลูก

แต่อยู่มาไม่นานแม่เสือก็ออกอุบายไปหาอาหารทิศเดียวกับแม่โคและกัดกินแม่โค ลูกเสือและลูกโคโกรธที่แม่เสือไม่รักษาคำพูดจึงช่วยกันฆ่าแม่เสือ แล้วทั้งสองก็ออกเดินทางจนไปพบฤๅษี ฤๅษีแปลกใจเพราะผิดวิสัยที่สัตว์ทั้งสองจะเป็นมิตรกัน จึงถามสาเหตุจนทราบความ ฤๅษีชุบลูกเสือและลูกโคให้เป็นมนุษย์ชื่อว่าหลวิชัย*และคาวี

หลังจากทั้งสองคนเรียนวิชาสำเร็จแล้ว ฤๅษีก็ให้ไปเที่ยวหาบ้านเมืองครอบครอง ก่อนออกเดินทางฤๅษีได้ให้พระขรรค์วิเศษคนละเล่ม แล้วถอดดวงใจของทั้งสองไว้ในพระขรรค์มิให้ใครฆ่าได้ เมื่อเดินทางถึงเมืองจันทรบุรี* คาวีฆ่ายักษ์ที่สิงอยู่ในบึงนอกเมือง ท้าวมคธราช*และนางจันทรวดี*จะยกธิดาคือนางศรีสุดา*ให้เป็นคู่ครองแต่คาวีปฏิเสธ ขอให้ยกนางให้หลวิชัยเพราะตนเป็นน้อง และบอกว่าถ้าหลวิชัยพบยักษ์ก่อนก็จะฆ่ายักษ์ได้เช่นเดียวกัน คาวีลาหลวิชัยเดินทางต่อไป ก่อนออกเดินทาง ทั้งสองเสี่ยงดอกบัวคนละดอก อธิษฐานว่าถ้ามีภัยเกิดขึ้นแก่ฝ่ายใดขอให้ดอกบัวของอีกฝ่ายหนึ่งเหี่ยวแห้งจะได้ตามไปช่วย

คาวีเดินทางไปถึงเมืองจันทรนคร*ซึ่งเป็นเมืองร้าง พบกลองใหญ่ ลองตีดูก็ไม่ดังกังวานจึงเอาพระขรรค์แหวะหนังกลองออกก็พบนางจันท์สุดาซ่อนตัวอยู่ นางเล่าให้คาวีฟังว่ามีนกอินทรียักษ์มากินคนจนหมดเมือง บิดาจึงต้องซ่อนนางไว้ในกลอง เมื่อคาวีฆ่านกอินทรีได้แล้ว ทั้งสองก็อยู่ร่วมกัน นางจันท์สุดามีผมหอม เมื่อถึงวันสงกรานต์ทั้งคู่ไปสรงน้ำในแม่น้ำ นางเก็บผมที่ร่วงใส่ผอบลอยน้ำไป

เนื้อเรื่องต่อจากนี้เป็นบทพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย กล่าวถึงท้าวสันนุราช*เจ้าเมืองพัทธวิสัย*เก็บผอบได้ก็หลงใหลใฝ่ฝันถึงเจ้าของผมหอม ให้ป่าวร้องหานาง ฝ่ายยายเฒ่าทัศประสาท*ข้าเก่าของนางจันท์สุดาอาสาไปพาตัวนางมาให้ นางได้เข้าไปรับใช้ใกล้ชิดนางจันท์สุดาและสังเกตเห็นว่าคาวีเหน็บพระขรรค์แนบกายตลอดเวลาแม้กระทั่งบรรทม จึงยุยงให้นางระแวงสามี และให้นางถามว่าเหตุใดจึงต้องเหน็บพระขรรค์ตลอดเวลา นางจันท์สุดาจึงถามคาวีจนรู้ว่า “พระขรรค์นี้พี่ฝังชีวิตไว้ ใครลักเข้าเผาไฟจะมรณา” นางจันท์สุดานำความลับนี้ไปเล่าให้ยายเฒ่าทัศประสาทฟัง

วันหนึ่งเมื่อคาวีจะลงสรงน้ำยายเฒ่าก็หลอกให้ฝากพระขรรค์ไว้กับตน แล้วนำพระขรรค์ไปเผาไฟ คาวีก็สลบไป นางจันท์สุดาเข้าใจว่าคาวีตายก็ร้องไห้จนสลบไปด้วย ยายเฒ่าจึงอุ้มนางใส่เรือไปถวายท้าวสันนุราช ท้าวสันนุราชเกี้ยวนางจันท์สุดาแต่นางไม่ไยดีด้วย

เมื่อเกิดเหตุร้ายกับคาวีทำให้ดอกบัวเสี่ยงทายที่อยู่กับหลวิชัยเหี่ยว หลวิชัยตามไปช่วยคาวีไว้ได้ทัน เมื่อรู้ว่าคาวีถูกหลอกลวง จึงแปลงตนเป็นฤๅษีและเสกคาวีให้ตัวเท่าตุ๊กตาใส่ย่ามไป แล้วออกเดินทางตามหานางจันท์สุดา

ครั้นเดินทางถึงเมืองพัทธวิสัย ได้ข่าวว่าท้าวสันนุราชป่าวร้องหาผู้ชุบตัวให้เป็นหนุ่ม หลวิชัยจึงรับอาสา เมื่อได้โอกาสขณะทำพิธี หลวิชัยก็ผลักท้าวสันนุราชตกลงในกองไฟสิ้นชีพ แล้วให้คาวีแต่งองค์เป็นท้าวสันนุราชออกว่าราชการ ฝ่ายนางคันธมาลี*มเหสีท้าวสันนุราชเข้าใจว่าสามีชุบตัวเป็นหนุ่มก็ออกไปต้อนรับด้วยดี แต่ยายเฒ่าทัศประสาทจำคาวีได้ จึงบอกความจริง นางคันธมาลีส่งคนไปบอกไวยทัต*ผู้เป็นหลานให้ยกทัพมาแก้แค้น ไวยทัตต่อสู้กับคาวี คาวีเป็นฝ่ายชนะจึงสั่งประหารไวยทัต นางคันธมาลี และยายเฒ่าทัศประสาท แล้วขึ้นครองเมืองพัทธวิสัย