TLD-003-4297

สร้อยฟ้า (ชื่อตัวละคร)

เสภา ขุนช้างขุนแผน  

สร้อยฟ้าเป็นตัวละครในเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน เป็นธิดาเจ้าเชียงอินทร์*หรือเจ้าเชียงใหม่*กับนางอัปสรสุมาลี*

เจ้าเชียงใหม่ได้ข่าวว่านางสร้อยทอง*ธิดาเจ้าล้านช้าง*งดงามมากจึงส่งสารไปสู่ขอนาง เจ้าล้านช้างไม่ให้ อ้างว่านางยังเป็นเด็กแต่ส่งสารมาถึงสมเด็จพระพันวษา*ขอถวายนางสร้อยทอง พระพันวษาจึงให้พระท้ายน้ำ*ยกทัพไปรับนางสร้อยทอง เจ้าเชียงใหม่รู้ข่าวส่งกองทัพไปชิงนางและจับพระท้ายน้ำขังไว้  ทั้งยังส่งสารท้าทายมายังกรุงศรีอยุธยาด้วย เจ้าเชียงใหม่ดูแลนางสร้อยทองอย่างดี มิได้นำนางมาเป็นสนมเพราะเห็นว่ายังเด็กมาก

พลายงาม*อาสาสู้ศึกเชียงใหม่และทูลขอขุนแผน*บิดาซึ่งต้องโทษจำคุกไปเป็นที่ปรึกษาในกองทัพด้วย ทั้งสองคนยกทัพไปต่อสู้สามารถบุกเข้าไปจนถึงห้องบรรทมของเจ้าเชียงใหม่ ทั้งสองพ่อลูกชนะศึก เจ้าเชียงใหม่ยอมถวายนางสร้อยทองคืน เจ้าเชียงใหม่ มเหสี และนางสร้อยฟ้าก็ถูกกวาดต้อนมาถวายพระพันวษา

เจ้าเชียงใหม่ยอมอ่อนน้อมและถวายนางสร้อยฟ้าแด่พระพันวษา  โดยให้นางไหม*สาวใช้ลาวมาอยู่คอยรับใช้นางสร้อยฟ้าด้วย  พระพันวษาโปรดให้เจ้าเชียงใหม่กลับไปครองเชียงใหม่ตามเดิม พระพันวษารับสั่งให้นางสร้อยทองและนางสร้อยฟ้าเข้าเฝ้า พระองค์โปรดนางสร้อยทองแต่ไม่โปรดนางสร้อยฟ้าเพราะทรงเห็นว่าแม้นางจะงามแต่ก็ปราดเปรียวเกินไป

หูตากลอกกลมคมคายเหลือ                       พิศแล้วเมื่อดูได้แต่ร่อนร่อน

จะเปรียบก็เหมือนอย่างนางละคร               งามงอนอ้อนแอ้นบั้นเอวกลม

เพราพริ้งเพรียวเหลือดังเรือแข่ง                 กล้องแกล้งพายจิบก็เจียนล่ม

ดูริมฝีปากบางลูกคางกลม                         เห็นลาดเลาเจ้าคารมเป็นมั่นคง

พระพันวษารับนางสร้อยทองไว้เป็นสนม ส่วนนางสร้อยฟ้านั้นประทานให้พลายงามซึ่งขณะนั้นได้เป็นจมื่นไวย เจ้าเชียงใหม่เสียใจที่ลูกสาวจะได้สามีเป็นเพียงหัวหมื่นมหาดเล็กแต่พระพันวษาก็ทรงปลอบโยนโดยทรงรับรองว่า “กูไซร้จะเป็นพ่อออสร้อยฟ้า”  และ “อย่าเสียใจว่าได้กับต่ำศักดิ์  อ้ายพลายงามก็รักเหมือนลูกข้า   เป็นหัวหมื่นมหาดเล็กเด็กชา  จงนึกว่าเราทั้งสองเกี่ยวดองกัน” ส่วนนางสร้อยฟ้าเองก็รู้สึกเป็นทุกข์ว่าตนไม่รู้ประเพณีฝ่ายไทย สามีก็มิได้รักใคร่กันมาก่อนเพราะเป็นภรรยาประทาน เจ้าเชียงใหม่จัดคนให้อยู่เป็นเพื่อนและสั่งเถรขวาด*ซึ่งรู้เวทมนตร์ให้อยู่ที่อยุธยาคอยช่วยเหลือนางหากทุกข์ร้อน

พระพันวษาส่งนางสร้อยฟ้าไปให้จมื่นไวยในวันแต่งงานจมื่นไวยกับนางศรีมาลา*   นางสร้อยฟ้าไปถึงขณะที่คู่บ่าวสาวกำลังร่วมกันตักบาตร  ทำให้นางรู้สึกโกรธแต่พยายามระงับไว้   จมื่นไวยพยายามจัดบ้านให้ภรรยาทั้งสองอย่างยุติธรรมและป้องกันการกระทบกระทั่งกัน  วันหนึ่งจมื่นไวยสั่งให้ภรรยาทั้งสองคนทำขนมเบื้อง  นางศรีมาลาทำได้อย่างชำนาญแต่นางสร้อยฟ้าทำไม่เป็นเพราะบ้านเมืองของนางไม่มีทำขนมชนิดนี้  พลายชุมพลและนางทองประศรีพากันเสียดสีเยาะเย้ยฝีมือทำขนมเบื้องของนางสร้อยฟ้าทำให้นางสร้อยฟ้าโกรธมากเลิกทำเข้าห้องไป   ตอนค่ำก็ทะเลาะกับนางศรีมาลา วันรุ่งขึ้นทะเลาะกันอีกจนเข้าตบตีกัน   พลายชุมพลเข้าห้ามถูกนางสร้อยฟ้าผลักตกร่อง  นางทองประศรีโกรธที่หลานชายคนโปรดบาดเจ็บจึงด่าว่านางสร้อยฟ้าอย่างรุนแรง นางทนไม่ได้โต้ตอบไปพอ ๆ กัน จมื่นไวยกลับมาได้ยินพอดีรู้เรื่องทั้งหมดก็โกรธมากฉวยไม้ไล่ตีนางสร้อยฟ้า จนนางศรีมาลาต้องเข้าห้าม

นางสร้อยฟ้าคิดแค้นนางศรีมาลา จึงไปหาเถรขวาดขอให้ช่วยทำเสน่ห์ให้จมื่นไวยหลงรักตน ให้เกลียดชังนางศรีมาลา และให้นางทองประศรีรักใคร่ตน  นางสร้อยฟ้าแสร้งก่อเรื่องให้จมื่นไวยทุบตีนางศรีมาลา พลายชุมพลเข้าห้ามจึงถูกตีไปด้วย   นางทองประศรีก็ด่าว่าทำให้นางศรีมาลาทุกข์ใจมาก

เมื่อจมื่นไวยทูลพระพันวษาเรื่องร้าวฉานในครอบครัว พระพันวษาโปรดให้นางศรีมาลาไปตามขุนแผนมา  นางสร้อยฟ้าเกรงว่าตนจะมีความผิด  จึงสั่งบ่าวไพร่ราว 10 คนให้ไปดักรอทำร้ายนางศรีมาลาแต่ขุนแผนสั่งนางพราย 2 ตนคอยรักษานางศรีมาลา พรายจึงไปจับตัวบ่าวของนางสร้อยฟ้าไว้ก่อน พลายชุมพลอาสาไปจับตัวผู้ทำเสน่ห์

จมื่นศรีเสาวรักษ์*กับพลายชุมพลปลอมเป็นแขกไปขอให้เถรขวาดทำเสน่ห์ เถรขวาดเผลอคุยว่าตนทำเสน่ห์ให้นางสร้อยฟ้า  นางสร้อยฟ้าจึงถูกเรียกตัวมาชำระความ นางเข้าใจว่าเถรขวาดตายแล้วดังนั้นก็ไม่มีประจักษ์พยานอีก นางจึงปฏิเสธอย่างแข็งขันว่าไม่ได้ทำเสน่ห์ ทั้งยังทูลใส่ความศรีมาลาว่าเป็นชู้กับพลายชุมพลด้วย  นางศรีมาลาปฏิเสธ  แต่ต่างไม่มีพยานยืนยันจึงต้องอาศัยกฎหมายที่ใช้น้ำหรือไฟช่วยตัดสิน  นางศรีมาลาขอลุยไฟพิสูจน์ความบริสุทธิ์ของตน   นางสร้อยฟ้าจึงต้องลุยไฟด้วย  นางศรีมาลาลุยไฟได้โดยไม่มีอันตราย ส่วนนางสร้อยฟ้าลุยไปนิดเดียวถูกไฟไหม้เท้าจนพอง นางต้องกระโจนออกจากรางไฟทำให้ทุกคนเชื่อว่านางผิดจริง  พระพันวษาทรงตัดสินให้ประหารชีวิตนางสร้อยฟ้า นางทองประศรีสงสารจึงบอกให้นางศรีมาลาขออภัยโทษให้  นางศรีมาลาทูลขอชีวิตนางสร้อยฟ้าและบอกว่านางมีครรภ์ได้ 7 เดือนแล้ว พระพันวษาทรงยกโทษประหารชีวิตให้แต่ให้เนรเทศไปจากเมือง

นางสร้อยฟ้าขอขมาทุกคนแล้วพาบ่าวไพร่ลงเรือเดินทางไป ระหว่างทางได้ยินชาวบ้านลือกันว่ามีจระเข้ใหญ่ตัวยาวถึง 1 เส้น อีกตัวหนึ่งยาว 9 วา นางสร้อยฟ้าตกใจกลัวตายเพระเรือของนางลำเล็กนิดเดียวเมื่อเทียบขนาดกับจระเข้ นางทุกข์ใจร้องไห้คร่ำครวญ จระเข้ทั้งสองก็คือเถรขวาดและเณรจิ๋วได้ยินจึงขึ้นมาหา แล้วเป็นเพื่อนร่วมเดินทางกับนางขึ้นบกต่อไปจนถึงเชียงใหม่

นางสร้อยฟ้าคลอดลูกที่เชียงใหม่ เจ้าเชียงอินทร์พระเจ้าตาประทานชื่อให้ว่าพลายยง* ส่วนเถรขวาดได้รับการตอบแทนอย่างดี ได้เป็นถึงสังฆราช  วันหนึ่งส่องกระจกเห็นแผลเป็นที่แสกหน้าก็คิดแค้นพลายชุมพลผู้ทำร้าย จึงไปลานางสร้อยฟ้าเพื่อจะไปแก้แค้น นางสร้อยฟ้าขอเถรขวาดไม่ให้ฆ่าจมื่นไวย แต่เมื่อเถรขวาดบอกจะไปฆ่าพลายชุมพลเท่านั้น นางสร้อยฟ้าก็เห็นชอบด้วย   นางจัดหาสิ่งของให้เถรขวาดตามที่ต้องการและเตือนให้เถรขวาดระมัดระวังในการต่อสู้ แต่เมื่อเถรขวาดมาถึงอยุธยาและได้ต่อสู้กับพลายชุมพลก็ถูกพลายชุมพลสังหารในที่สุด

วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)