TLD-003-4330

สะมะยัง (ชื่อตัวละคร)

วงศ์เทวราช  

สะมะยังเป็นตัวละครในบทละครเรื่องวงศเทวราช (ฉบับพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)  เป็นหลวงชีอยู่ในป่า

เมื่อสังขปัด*วานรขุนทหารของวงศเทวราช*เจ้าเมืองสมุทคีรี*เผาเมืองเพื่อพากวินไวต์*มเหสีของพระเจ้าโยเสฟ*ไปอยู่กับตน  นางบุษบง*มเหสีของวงศเทวราชหนีเพลิงไหม้เข้าป่า  ได้พบกับหลวงชี  ถามว่าเหตุใดหลวงชีจึงมาอยู่ป่า  หลวงชีตอบว่าเนื่องจากเห็นความอนิจจังและความอสัตย์ของผู้คนจึงมาอยู่ในถ้ำเขานางประจันต์*เพื่อให้ห่างไกลจากพวกใจบาป  นางบุษบงเกิดความศรัทธาขอบวชเป็นศิษย์ชื่อแม่ชีเฟื่อง*เพื่อจะได้บำเพ็ญภาวนาให้ได้พบกับวงศเทวราช

ฝ่ายวงศเทวราชปลอมเป็นตลกชาวป่าชื่อคงญวน*ออกตามหานางบุษบงที่จากกันตอนเพลิงไหม้  ได้ให้เหล่าเสนาและบริวารปลอมตัวและเปลี่ยนชื่อใหม่ด้วย  ท้าววิเรนทร*ซึ่งใช้ชื่อว่าขำโกร่ง*ออกตามหามาถึงเขานางประจันต์และได้พบหลวงชีสะมะยัง  สอบถามได้ความว่ามีหญิงหนีไฟไหม้ในเมืองมาขอบวชเป็นแม่ชีอาศัยอยู่ด้วยในถ้ำ  หลวงชีเล่าว่าแม่ชีเฟื่องมีความสุขสบายเพราะตนได้รดน้ำทิพย์  และให้นางกินกล้วยกำลังหรือกล้วยศักดิ์สิทธิ์  ขำโกร่งสงสัยว่าแม่ชีเฟื่องน่าจะเป็นนางบุษบง  จึงขอไปเป็นศิษย์คอยปรนนิบัติหลวงชีสะมะยัง  แต่นางไม่อนุญาต  ขำโกร่งจึงนิมนต์หลวงชีไปยังกระท่อมที่พักเพื่อตักบาตร

เมื่อขำโกร่งไปถึงที่เพิงพักในป่าก็เล่าเรื่องทั้งหมดให้คงญวนฟัง  คงญวนดีใจให้ขำโกร่งพาหลวงชีเข้ามาหา  หลวงชีสะมะยังเล่าความเป็นมาของตนอย่างเกินจริงว่าชาติที่แล้วนางเป็นมเหสีฝ่ายซ้ายของเจ้าเมืองผู้ยิ่งใหญ่  มีธิดา 2 องค์  ต่อมาทำความผิดหึงหวงกับมเหสีฝ่ายขวา  จึงต้องมาเกิดใช้กรรมที่ทำไว้  ส่วนสวามีนั้นบำเพ็ญเพียรจนสำเร็จแล้วไปบรรพชาอยู่ที่วัดบนสวรรค์  นางได้ตามไปอยู่ด้วย  แต่ต่อมานางทำความผิดอีกจึงถูกสวามีทำโทษตบตีเกือบตาย  จึงมาอยู่ในป่านี้ได้ราวสามสี่ปีแล้ว  ภายหลังสวามีให้ธิดาทั้งสองนำเครื่องทรงแก้วแหวนเงินทองและกระบองไม้วิเศษพร้อมทั้งคาถาเหาะได้มาให้  โดยกำชับว่าห้ามมิให้นางสงสัยอะไร  แต่เมื่อมีผู้บอกว่าเป็นไปไม่ได้  นางก็แคลงใจ  ทำให้สวามีกริ้วให้คนมาเอาสิ่งของและกระบองคืน  ต่อเมื่ออีก 7 ปีเมื่อสิ้นกรรมแล้วจึงจะมารับนาง

คงญวนให้จัดอาหารมาถวายหลวงชีสะมะยัง  แล้วบอกว่าตนอยากรับประทานกล้วยกำลังจะให้คนไปนำมา  แต่หลวงชีบอกว่ากล้วยนี้ไม่มีใครจะได้มาง่าย ๆ   ถ้าคงญวนอยากได้ตนจะกลับไปเอามาเอง  คงญวนให้ขำโกร่งตามหลวงชีไป  เมื่อถึงหน้าถ้ำหลวงชีสะมะยังให้ขำโกร่งรออยู่ด้านนอก  ส่วนตนออกไปหากล้วยกำลังตามลำพัง  เมื่อได้กล้วยมาแล้วก็นำมาให้ขำโกร่ง  ขำโกร่งแสร้งเยินยอบารมีของหลวงชี  แล้วถามถึงแม่ชีเฟื่องบอกว่าใคร่จะพบนางเพื่อกราบไหว้  หลวงชีสะมะยังบอกว่าแม่ชีเฟื่องขี้อาย  จะไม่ยอมออกมาพบหน้าใคร  แต่ตนจะหลอกให้นางออกมา

หลวงชีสะมะยังแสร้งทำอุบายให้แม่ชีเฟื่องออกมาช่วยดายหญ้าที่ริมธาร  นางหลงเชื่อออกมาดายหญ้าแล้วหลับไป  ส่วนขำโกร่งซึ่งแอบอยู่ใต้ศาลาเห็นแม่ชีเฟื่องอย่างชัดเจน  รีบบอกลาหลวงชีสะมะยังเพื่อนำกล้วยกำลังกลับไป  แต่หลวงชีตามไปส่งถึงที่พัก  ขำโกร่งให้หลวงชีรออยู่ข้างล่างแล้วขึ้นไปเล่าเรื่องให้คงญวนฟัง  คงญวนขอให้ขำโกร่งหาทางให้ตนได้นางชีเฟื่องมา  ขำโกร่งบอกว่าหลวงชีสะมะยังเป็นคนพูดปดหลอกลวงเก่ง  ตนจะให้หลอกแม่ชีเฟื่องมาให้

คงญวนพยายามแสดงให้หลวงชีสะมะยังเข้าใจว่านางเป็นผู้วิเศษ  นางปลิดกล้วยกำลัง 3 ผลแล้วเสกให้คงญวนกิน  บอกว่าที่เหลืออยู่ถ้ากินครบร้อยผลจะมีอายุยืนถึงร้อยปี  คงญวนบอกว่าตนยังไม่มีคู่ครองขอให้หลวงชีช่วยชักนำแม่ชีเฟื่องให้เป็นคู่  หลวงชีบอกว่าแม่ชีเฟื่องคงไม่ยอม  ต้องใช้อุบายจึงจะได้ผล  ขอให้คงญวนแต่งกายเป็นเทวดามาบอกว่าจะพานางไปอยู่บนสวรรค์  ส่วนตนจะคอยช่วยหลอกให้แม่ชีเฟื่องเชื่อ  คงญวนเห็นดีด้วยออกเดินทางตามหลวงชีไป

ฝ่ายแม่ชีเฟื่องตื่นขึ้นตอนค่ำก็ตกใจที่ยังดายหญ้าไม่เสร็จ  วิ่งกลับที่พัก  เมื่อคิดถึงวงศ เทวราชว่าคงสิ้นชีวิตแล้วมิฉะนั้นคงตามมา  นางจึงคิดจะลาสิกขาหาคู่เพื่อให้คลายทุกข์  ครั้นหลวงชีมาถึงก็สั่งให้คงญวนรออยู่ที่ศาลา  ส่วนนางเข้าไปในถ้ำ  เห็นแม่ชีเฟื่องเศร้าโศกก็แสร้งร้องไห้  แม่ชีเฟื่องถามสาเหตุที่ร้องไห้  หลวงชีตอบว่าวันนี้นางได้พบกับเทวดา  บอกว่าแม่ชีเฟื่องมีบุญมากจะพานางไปเป็นมเหสีพระอินทร์*บนสวรรค์จึงเสียใจที่ต้องจากกัน  แม่ชีเฟื่องรู้ก็เศร้าโศกคร่ำครวญถึงพระบิดามารดาและวงศเทวราช

ฝ่ายคงญวนแต่งกายเป็นเทวดาไปที่ปากถ้ำกล่าวกับแม่ชีเฟื่องว่ามาพานางไปสวรรค์ชั้นดาวดึงส์  แม่ชีเฟื่องอาลัยอาจารย์จึงขอให้เทวดาพาหลวงชีสะมะยังขึ้นสวรรค์ด้วย  แต่เทวดาบอกว่าสวามีหลวงชีจะมารับเมื่อครบ 7 ปี  จึงไม่ควรพาหลวงชีไปสวรรค์ก่อน  หลวงชีสะมะยังสนับสนุนว่าวาสนาของตนไม่เหมือนแม่ชีเฟื่อง   ฝ่ายเทวดาคงญวนก็อุ้มแม่ชีเฟื่องเหาะไปกระท่อมทันที

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)