TLD-003-4359

สังวระ (ชื่อตัวละคร)

สังวรมหาราชชาดก   นิบาตชาดก  

สังวระเป็นตัวละครในเรื่องสังวรมหาราชชาดก  เอกาทสกนิบาต  ในนิบาตชาดก

สัววรกุมารเป็นโอรสองค์สุดท้องในจำนวนโอรส 100 องค์ของพระเจ้าพรหมทัต*แห่งกรุงพาราณสี  โอรส 99 องค์นั้นพระเจ้าพรหมทัตทรงมอบให้อำมาตย์แต่ละคนเป็นอาจารย์สอนศิลปศาสตร์และขัตติยประเพณีให้แต่ละองค์  ส่วนสังวรกุมารพระบิดาโปรดให้อำมาตย์โพธิสัตว์ซึ่งมีปัญญาเฉียบแหลมเป็นอาจารย์  อำมาตย์โพธิสัตว์ดำรงสถานะเสมือนเป็นบิดาของสังวรกุมารด้วย  เมื่อโอรส 99 องค์สำเร็จการศึกษา  พระเจ้าพรหมทัตทรงมอบเมืองชนบทให้ครององค์ละเมือง  ส่วนสังวรกุมารนั้นเมื่อทรงศึกษาศิลปศาสตร์สำเร็จแล้วก็ตรัสถามอาจารย์ว่าถ้าพระบิดาประทานเมืองชนบทให้ควรจะทำประการใด  อำมาตย์โพธิสัตว์ทูลว่าให้ปฏิเสธโดยอ้างว่าทรงปรารถนาจะอยู่รับใช้สนองพระคุณพระบิดา  สังวรกุมารก็ปฏิบัติตาม  เมื่อสังวรกุมารขอคำปรึกษาใด  อำมาตย์โพธิสัตว์ก็ทูลแนะนำให้ทรงประพฤติปฏิบัติ  เช่น  ทรงลาพระบิดาไปเที่ยวแจกเครื่องอุปโภคบริโภคแก่ราษฎร  ทรงวางระเบียบหน้าที่ราชการในพระราชสำนัก  ทรงลดหย่อนส่วยสาอากรแก่พ่อค้า  เป็นต้น  สังวรกุมารทรงโอบอ้อมอารีต่อบุคคลทั่วไป  ไม่ว่าจะเป็นเสนาอำมาตย์  ราษฎร  ตลอดจนชาวต่างชาติ  ด้วยเหตุนี้จึงเป็นที่รักและเป็นที่นิยมของคนในพระนคร

ต่อมาอำมาตย์ผู้เป็นเสนาบดีทูลถามพระเจ้าพรหมทัตว่า  เมื่อพระองค์สิ้นพระชนม์แล้วจะมอบราชสมบัติแก่โอรสองค์ใด  พระเจ้าพรหมทัตตรัสว่าถ้าบรรดาเสนาบดีพอใจโอรสองค์ใดก็ถวายราชสมบัติแก่โอรสองค์นั้น  ดังนั้นหลังจากที่พระเจ้าพรหมทัตสิ้นพระชนม์  เหล่าเสนาบดีจึงทูลเชิญสังวรกุมารขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าสังวรมหาราช  พระเจ้าสังวรมหาราชทรงอยู่ในโอวาทของอำมาตย์โพธิสัตว์  ทรงปกครองบ้านเมืองโดยทศพิธราชธรรม 

เมื่อพระเชษฐาทั้ง 99 องค์รู้ว่าพระอนุชาองค์สุดท้องเสวยราชย์ก็เห็นว่าเป็นการไม่สมควร  ราชสมบัติควรได้แก่พระอุโบสถ*ซึ่งเป็นพระเชษฐาองค์ใหญ่  พระเชษฐาทั้ง 99 องค์จึงรวมกันยกทัพมาล้อมเมืองพาราณสี  ส่งทูตไปทูลพระเจ้าสังวรมหาราชให้ยกราชสมบัติให้พระเชษฐา  ถ้าไม่ยกให้ก็จะต้องทำสงครามกัน  พระเจ้าสังวรมหาราชทรงปรึกษากับอำมาตย์โพธิสัตว์  พระอาจารย์ทูลแนะนำว่า พระองค์ไม่ควรทำสงครามกับพระเชษฐา  ควรแบ่งราชทรัพย์ของพระบิดาออกเป็น 99 ส่วน  แล้วถวายพระเชษฐาทั้ง 99 องค์องค์ละส่วน  พระเจ้าสังวรมหาราชก็ทรงปฏิบัติตาม 

ฝ่ายพระอุโบสถเชษฐาได้รับสั่งกับบรรดาพระอนุชาว่า  พระเจ้าสังวรมหาราชมิได้ทรงปรารถนาจะทำสงคราม  และได้ทรงส่งราชทรัพย์มาให้ทุกองค์แล้ว  พระเชษฐาจะบังคับให้พระอนุชายกราชสมบัติให้ทุกองค์ในเวลาเดียวกันย่อมมิได้  ดังนั้นควรเสด็จไปหาพระอนุชาถวายราชทรัพย์คืนแล้วเสด็จกลับเมืองชนบท  เมื่อพระเจ้าสังวรมหาราชรู้ว่าพระเชษฐาทั้งหลายเสด็จมาหาก็ให้อำมาตย์นำราชสักการะไปเชิญให้เสด็จเข้าวัง

เมื่อพระอุโบสถเชษฐาเข้าเฝ้าพระเจ้าสังวรมหาราชก็ทอดพระเนตรเห็นพระสิริโสภาคอันงดงามของพระอนุชาขณะประทับอยู่เหนือรัตนสิงหาสน์ภายใต้พระมหาเศวตฉัตรก็เข้าพระทัยได้ว่าพระบิดาคงจะทรงตระหนักดีว่าสังวรกุมารคือผู้ที่จะเป็นพระราชาในภายหน้า  จึงได้ประทานเมืองชนบทให้แก่พระเชษฐาทั้ง 99 องค์  แต่มิได้ประทานให้สังวรกุมาร  พระอุโบสถจึงทูลถามพระเจ้าสังวรมหาราชว่าด้วยสีลาจารวัตรใดพระองค์จึงได้เป็นพระราชาทั้ง ๆ ที่มีพระชาติเสมอกันกับพระเชษฐา  และเพราะเหตุใดเมื่อพระเชษฐายกทัพมาแล้วจึงไม่สามารถทำอะไรพระองค์ได้  พระเจ้าสังวรมหาราชตรัสตอบว่าเป็นเพราะ  ทรงฟังธรรมและประพฤติปฏิบัติตามคำสอนของสมณะทั้งหลายด้วยความเคารพ  ทรงบริหารบ้านเมืองให้มั่งคั่งอุดมสมบูรณ์  และทรงผูกใจคนทั้งปวงโดยเฉพาะพระราชวงศานุวงศ์ไว้ได้  เมื่อบรรดาพระเชษฐาได้สดับก็สรรเสริญว่าพระเจ้าสังวรมหาราชทรงครองราชย์โดยทศพิธราชธรรม  ได้ทรงแสดงธรรมานุภาพแก่พระเชษฐาทั้งปวง  ทั้งยังทรงเป็นบัณฑิตผู้ทรงพระปรีชาเฉียบแหลม  ด้วยเหตุนี้ศัตรูทั้งหลายจึงไม่อาจเบียดเบียนได้  จากนั้นพระเจ้าสังวรมหาราชก็ประทานพระอิสริยยศอันใหญ่ยิ่งแก่พระเชษฐาทั้ง 99 องค์  พระเชษฐาประทับอยู่ในพระราชวังได้ครึ่งเดือนก็เสด็จกลับเมืองชนบท    ส่วนพระเจ้าสังวรมหาราชก็ทรงอยู่ในโอวาทของพระอาจารย์อำมาตย์โพธิสัตว์  เมื่อสิ้นพระชนม์ก็เสด็จไปสู่เทวโลก 

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)