TLD-003-4404

สัพพทาฐะ, พญา (ชื่อตัวละคร)

สัพพทาฐชาดก   นิบาตชาดก  

พญาสัพพทาฐะเป็นตัวละครในเรื่องสัพพทาฐชาดก ทุกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นสุนัขจิ้งจอก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นปุโรหิตผู้รู้มนตร์ปฐวิชัย วันหนึ่งปุโรหิตไปนั่งท่องมนตร์อยู่บนแผ่นหินที่เนินสูงแห่งหนึ่ง สุนัขจิ้งจอกซึ่งนอนอยู่ในโพรงไม้ได้ยินก็จดจำมนตร์บทนั้นได้อย่างรวดเร็ว ครั้นปุโรหิตโพธิสัตว์ท่องมนตร์เสร็จก็พูดว่าตนท่องมนตร์ได้ชำนาญมาก สุนัขจิ้งจอกได้ยินจึงแย้งว่าตนท่องมนตร์ได้ชำนาญยิ่งกว่า แล้วก็วิ่งเข้าป่าไป

สุนัขจิ้งจอกร่ายมนตร์ทำให้สุนัขและสัตว์ 4 เท้าทั้งหลายตกอยู่ใต้อำนาจ แล้วตั้งตนเป็นพญาชื่อว่าสัพพทาฐะ ตั้งนางจิ้งจอกตัวหนึ่งเป็นสิงคาลิเทวี พญาสัพพทาฐะขึ้นนั่งบนหลังราชสีห์ และให้ราชสีห์นั้นขึ้นไปเหยียบอยู่บนหลังช้าง 2 ตัว วันหนึ่งพญาสัพพทาฐะคิดกำเริบจะชิงราชสมบัติเมืองพาราณสี จึงจัดรี้พลสัตว์ 4 เท้าจำนวนมหาศาลไปล้อมเมืองพาราณสีไว้จนเต็มพื้นที่ 12 โยชน์ แล้วส่งสารให้พระเจ้าพรหมทัตยกราชสมบัติให้

ปุโรหิตโพธิสัตว์ทูลอาสาไปจัดการกับพญาสัพพทาฐะ แล้วขึ้นไปบนเชิงเทิน ร้องถามวิธีชิงราชสมบัติ พญาสัพพทาฐะบอกว่าตนจะให้ราชสีห์แผดสีหนาทให้ชาวเมืองแก้วหูแตกตาย ปุโรหิตโพธิสัตว์จึงสั่งให้ชาวเมืองเอาแป้งถั่วอุดหูไว้ แล้วกลับไปท้าทายพญาสัพพทาฐะ พญาสัพพทาฐะกระดิกเท้าสั่งให้ราชสีห์ตัวที่ตนนั่งอยู่แผดเสียงร้อง 3 ครั้ง ช้าง 2 ตัวที่ยืนประเทียบอยู่สะดุ้งตกใจ สลัดพญาสัพพทาฐะตกลงมาแล้วเหยียบหัวจนแหลกละเอียด ส่วนสัตว์ทั้งหลายแก้วหูแตกตายหมดทั้งกองทัพ เหลือเพียงพวกราชสีห์ซึ่งพากันหนีเข้าป่าไป

ปุโรหิตโพธิสัตว์สั่งให้ป่าวร้องบอกชาวเมืองให้ไปขนเนื้อสัตว์ทั้งหลายที่ตายในกองทัพได้ตามชอบใจ ชาวเมืองพาราณสีกินเนื้อสดจนเบื่อแล้วก็นำเนื้อส่วนที่เหลือไปทำเป็นแผ่นเก็บไว้กิน เนื้อแห้งที่เป็นแผ่นจึงเกิดขึ้นนับแต่นั้นมา

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)