TLD-003-4405

สัพพมิต, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

กุมภชาดก   นิบาตชาดก  

พระเจ้าสัพพมิตเป็นตัวละครในเรื่องกุมภชาดก  ติงสนิบาต  ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัต*แห่งเมืองพาราณสี*  พรานป่าผู้หนึ่งชื่อสุระ*เดินทางไปล่าสัตว์ในป่าหิมพานต์  ในป่านั้นมีต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่ง  ปลายลำต้นแตกเป็นค่าคบใหญ่ 3 ค่าคบ  เกิดเป็นโพรงลึกคล้ายตุ่มน้ำ  เมื่อฝนตกน้ำฝนก็ตกลงไปเต็มโพรงนั้น  รอบๆ โพรงไม้มีต้นสมอ  ต้นมะขามป้อม  และเถาพริกไทย  เมื่อผลสุกก็ร่วงลงไปในโพรง และยังมีรวงข้าวสาลีที่นกแขกเต้าคาบมากิน แล้วเมล็ดข้าวหลุดร่วงลงไปในโพรง  เมื่อถูกแสงแดดเผา  น้ำในโพรงไม้ก็มีรสมีสี  ฝูงนกที่กระหายน้ำและบินมากินน้ำในโพรงต่างก็ม่อยหลับ พลัดตกจากต้นไม้  ครั้นรู้สึกตัวก็เปล่งเสียงร้องอย่างร่าเริง  สัตว์ต่างๆ ที่กินน้ำในโพรงนั้นต่างก็มีอาการเช่นเดียวกัน  พรานป่าสุระสังเกตเห็นก็คิดว่าหากน้ำในโพรงไม้มีพิษ สัตว์เหล่านั้นคงตายแล้ว แต่กลับมีอาการร่าเริงกว่าเดิม  พรานสุระลองดื่มก็รู้สึกมึนเมาอยากกินเนื้อสัตว์ จึงจับนกมาย่างกินพลางลุกขึ้นร่ายรำด้วยความสนุกสนาน แล้วเดินไปชวนดาบสชื่อวรุณะ*ซึ่งอยู่ในบริเวณนั้นให้ดื่มน้ำในโพรงและกินเนื้อสัตว์ย่างอย่างสำราญใจ  ทั้งสองเอากระบอกไม้ไผ่มาใส่น้ำนั้นหิ้วไปถึงปัจจันตนคร* เมื่อถวายให้พระราชาทรงดื่ม ก็เป็นที่พอพระทัยมาก  น้ำนั้นต่อมาเรียกกันว่าสุราบ้าง  วรุณีบ้างเพราะนายพรานป่าชื่อสุระและดาบสชื่อวรุณะเป็นผู้พบเห็น  พระราชาเสวยได้เพียง 2-3 วัน น้ำสุราที่ทั้งสองตักไปก็หมดลง  พระองค์จึงตรัสสั่งให้พรานป่ากับดาบสไปนำสุราจากป่าหิมพานต์มาเพิ่มเติม  หลังจากขนสุรามาได้ 2-3 ครั้ง ทั้งสองคนก็คิดกันว่าคงจะลำบากที่ต้องเดินทางหลายเที่ยว จึงจดจำส่วนผสมทั้งปวง แล้วเก็บเอาเปลือกไม้  ผลไม้ ฯลฯ เข้าไปทำสุราในพระนคร  ตั้งแต่นั้นมาชาวเมืองก็พากันดื่มสุราเมามาย จนประสบความทุกข์ยาก  เมืองปัจจันตนครก็เหมือนเป็นเมืองร้าง  พรานป่ากับดาบสจึงพากันไปเมืองพาราณสี แล้วทำสุราถวายพระเจ้าพรหมทัต ในไม่ช้าเมืองพาราณสีก็เกิดวิบัติเช่นกัน  จากเมืองพาราณสีทั้งสองคนไปยังเมืองสาเกต*  เมื่อเมืองสาเกตวิบัติก็ไปยังเมืองสาวัตถี*

พระเจ้าสัพพมิตแห่งเมืองสาวัตถีโปรดให้พรานป่าและดาบสทำสุราถวาย  ทั้งสองคนใส่สุราลงในตุ่ม 500 ใบ     เพื่อมิให้หนูลงไปในตุ่มจึงจับแมวมาผูกไว้ที่ตุ่มแต่ละใบ  แมวเหล่านั้นพากันกินสุราในตุ่มจนเมาหมดสติไป  พระเจ้าสัพพมิตเข้าพระทัยว่าแมวตายเพราะกินสุราซึ่งเป็นยาพิษจึงให้จับพรานป่ากับดาบสประหารชีวิต แต่ต่อมาเมื่อสร่างเมา  แมวเหล่านั้นก็ลุกขึ้นวิ่งเล่นได้  พระราชาทรงเห็นว่าน้ำสุรามิใช่ยาพิษและคงจะมีรสอร่อยก็ทรงคิดจะลองเสวย

ท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์) ทรงเห็นเช่นนั้นก็ทรงรำพึงว่า หากพระราชาได้เสวยสุรา ต่อไปทั้งชมพูทวีปก็จะพินาศ จึงเสด็จลงมาจากเทวโลก จำแลงร่างเป็นพราหมณ์ถือหม้อสุรายืนอยู่กลางอากาศตรงหน้าพระเจ้าสัพพมิตแล้วทรงแจกแจงโทษอเนกประการของน้ำสุราในหม้อนั้น เช่น ผู้ใดได้ดื่มเข้าไปแล้วจะกลายเป็นคนกักขฬะหยาบช้าด่าพ่อแม่ได้  พูดคำที่ไม่ควรพูด  เดินเปลือยกาย  มีใจฮึกเหิม  ก่อการทะเลาะวิวาท ฯลฯ  เมื่อพระเจ้าสัพพมิตทรงรู้โทษของสุราเช่นนั้นก็ได้พระสติ มิได้เสวยสุราดังที่ตั้งพระทัยแต่แรก  ทรงสั่งให้ทำลายภาชนะสุราเสียให้สิ้น  แต่ครั้นพระองค์สิ้นพระชนม์ไปเกิดในสวรรค์แล้ว การดื่มสุราก็เกิดแพร่หลายไปในชมพูทวีปต่อมา

สายวรุณ น้อยนิมิตร , กุสุมา รักษมณี 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)