สัมพุลาเป็นตัวละครในเรื่องสัมพุลาชาดก  ติงสนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นชายาของโสตถิเสนะ*โอรสพระเจ้าพรหมทัต*แห่งกรุงพาราณสี

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเจ้าพรหมทัต  ทรงตั้งพระโสตถิเสนะเป็นอุปราช แต่ต่อมาพระโสตถิเสนะเป็นโรคเรื้อนน่ารังเกียจ  หมอไม่อาจรักษาได้  พระองค์คิดทอดอาลัยจึงลาพระบิดาออกจากเมืองไปอยู่ในป่า  นางสัมพุลาขอตามไปด้วย แม้พระโสตถิเสนะทำอุบายต่างๆ ให้นางกลับ นางก็ไม่ยอมกลับ  นางปรนนิบัติสามีอย่างดีตลอดมา  วันหนึ่งนางออกไปหาผลไม้  และลงอาบน้ำในลำธารแห่งหนึ่ง  ทานพตนหนึ่งเที่ยวหาอาหารอยู่ ได้เห็นนางเข้าก็มีจิตปฏิพัทธ์  เมื่อรู้ว่านางจะต้องปรนนิบัติสามีผู้เป็นโรค   ทานพก็ชักชวนให้นางละทิ้งสามีไปอยู่ด้วย โดยจะมอบทรัพย์ศฤงคารและบริวารให้นางอยู่อย่างสุขสบาย  ถ้านางไม่ยินยอมทานพก็จะจับนางกิน   นางสัมพุลาร้องไห้คร่ำครวญถึงสามี   ด้วยอำนาจศีลของนางพระอินทร์จึงเสด็จลงมาช่วยโดยบังคับให้ทานพปล่อยนางไป  ฝ่ายพระโสตถิเสนะเห็นนางกลับมาถึงในเวลาค่ำก็ระแวงว่านางมีชายอื่น  นางจะทูลอย่างไร  พระโสตถิเสนะก็ไม่เชื่อ  นางจึงตั้งจิตอธิษฐานและสาบานว่าด้วยความสัตย์ของนางขอให้น้ำที่นางรดศีรษะสามีจงรักษาโรคให้หาย  เมื่อนางรดน้ำถวาย  พระโสตถิเสนะก็หายจากโรคเรื้อนทันที  สองสามวันต่อมาพระโสตถิเสนะพานางสัมพุลากลับไปยังเมืองพาราณสี  พระเจ้าพรหมทัตทรงมอบราชสมบัติให้พระโสตถิเสนะ  แล้วพระองค์ก็ออกผนวชเป็นฤๅษี  ประทับอยู่ที่อุทยาน และเสด็จเข้าไปเสวยในวังเป็นเนืองนิตย์

ฝ่ายพระเจ้าโสตถิเสนะตั้งแต่ทรงตั้งนางสัมพุลาเป็นมเหสีแล้วก็มิได้อาลัยไยดีในตัวนางเลย  ได้แต่หลงเพลินอยู่กับนางสนมอื่นๆ  นางสัมพุลาตรอมใจจนผ่ายผอม  วันหนึ่งพระราชฤๅษีเสด็จมาเสวยในวัง  เห็นนางสัมพุลาเศร้าหมองจึงตรัสถาม  เมื่อรู้เรื่องก็ตรัสสอนโอรสมิให้ลืมบุญคุณของนางสัมพุลา  พระเจ้าโสตถิเสนะได้สติจึงขอให้นางสัมพุลายกโทษให้  แล้วพระองค์ก็อยู่กับนางสัมพุลาอย่างมีความสุขต่อมา