ท้าวสามนต์เป็นตัวละครในบทละครเรื่องสังข์ทอง เป็นเจ้าเมืองสามนต์* มีมเหสีชื่อมณฑา* มีธิดา 7 องค์

ท้าวสามนต์จัดพิธีเสี่ยงพวงมาลัยเพื่อให้ธิดาทั้งเจ็ดมีโอกาสเลือกคู่ครองได้ตามความพึงใจ แต่นางรจนา*ธิดาสุดท้องไม่เลือกผู้ใดแม้แต่สามัญชน  ท้าวสามนต์จึงประชดด้วยการนำเจ้าเงาะมาให้นางรจนาเลือก   นางรจนาเสี่ยงพวงมาลัยไปให้เจ้าเงาะ  ท้าวสามนต์กริ้วจึงขับไล่ทั้งสองไปอยู่กระท่อมปลายนา  ท้าวสามนต์พยายามกำจัดเจ้าเงาะด้วยการสั่งให้หาปลาและหาเนื้อแข่งกับหกเขย แต่เจ้าเงาะก็หามาให้ตามที่ต้องการได้ทุกครั้ง ทำให้ท้าวสามนต์หาเรื่องกำจัดเจ้าเงาะไม่ได้

พระอินทร์*ต้องการให้พระสังข์*ถอดรูปเพื่อช่วยให้นางรจนาพ้นทุกข์ จึงแปลงเป็นกษัตริย์ต่างเมืองไปล้อมพระนคร ท้าวสามนต์ตกใจกลัวจึงให้หกเขยออกไปตีคลีกับพระอินทร์แต่หกเขยสู้ไม่ได้ เมื่อพระอินทร์ถามถึงเขยสุดท้อง  ท้าวสามนต์ก็นึกถึงเจ้าเงาะ จึงให้นางมณฑาไปขอร้อง  นางมณฑาขอให้นางรจนาช่วยอ้อนวอน  เจ้าเงาะยอมช่วยแต่เกี่ยงว่าไม่มีเครื่องทรงจะแต่ง  ท้าวสามนต์จัดเครื่องทรงเก่าไปให้  เจ้าเงาะติว่าไม่งาม  ท้าวสามนต์จึงจำใจนำเครื่องทรงอีกชุดหนึ่งไปให้เองที่กระท่อม

แล้วจัดเครื่องทรงอย่างเอก            แต่ครั้งอภิเษกพระเจ้าปู่

คิดเสียดายนักของรักกู                  จนอยู่จำใจต้องให้มัน

แต่เจ้าเงาะก็ยังไม่ถูกใจ  พระอินทร์จึงประทานเครื่องทรงให้  เมื่อเจ้าเงาะถอดรูป  ท้าวสามนต์ชื่นชมว่า

ผิวเนื้อเรื่อเรืองเหลืองประหลาด    ดังทองธรรมชาติหล่อเหลา

ฟ้าผี่เถิดเอ๋ยลูกเขยเรา                   งามจริงแล้วเจ้านางมณฑา

ถึงตัวพี่เมื่อครั้งยังหนุ่มแน่น          รูปร่างก็อ้อนแอ้นโอ้อ่า

ไม่แกล้งอวดทรวดทรงหน้าตา       ใส่ชฎาเครื่องประดับก็รับรอง

แต่ไม่เหมาะเหมือนลูกเขยคนนี้     เป็นต่อพี่อยู่ราวสักสามสอง

แพ้เขาที่เนื้อไม่เป็นทอง                กระนั้นน้องยังรักว่ารูปงาม

ส่วนหกเขยนั้น  ท้าวสามนต์บริภาษอย่างรุนแรงและให้ไปเป็นข้าพระสังข์* เมื่อพระสังข์ตีคลีชนะพระอินทร์แล้ว  ท้าวสามนต์ก็ยกเมืองให้พระสังข์ครอง