TLD-003-4440

สามา 1 (ชื่อตัวละคร)

กณเวรีชาดก   นิบาตชาดก  

สามาเป็นตัวละครในเรื่องกณเวรีชาดก  จตุกกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นนางคณิกา  มีสาวงาม 500 คนเป็นบริวาร

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นคนในบ้านคหบดีคนหนึ่งในกาสิคาม  ครั้นเติบโตขึ้นก็เป็นโจรที่มีชื่อเสียง  วันหนึ่งโจรโพธิสัตว์ขโมยทรัพย์ของเศรษฐีคนหนึ่ง  พระเจ้าพรหมทัตให้เจ้าหน้าที่รักษาพระนครไปจับตัวมาได้  สั่งให้นำไปประหารชีวิต  ขณะที่มัดโจรโพธิสัตว์พาเดินประจานอยู่นั้น  นางคณิกาคนหนึ่งชื่อสามามองดูอยู่ที่หน้าต่าง  เห็นโจรรูปงามก็มีจิตปฏิพัทธ์  จึงให้สาวใช้นำเงินไปติดสินบนให้ปล่อยตัวโจร   เจ้าหน้าที่รักษาพระนครบอกให้นางสาวใช้หาคนอื่นมาแทนแล้วตนจะพาโจรไปส่งให้ถึงบ้าน  สาวใช้ก็กลับไปบอกนางสามา

เมื่อบุตรเศรษฐีคนหนึ่งซึ่งติดพันนางสามาอยู่มาหาที่บ้าน  นางแสร้งร้องไห้  บอกว่าโจรเป็นพี่ชาย   บุตรเศรษฐีจึงอาสานำเงินไปให้เจ้าหน้าที่รักษาพระนคร   เจ้าหน้าที่รักษาพระนครจึงจับบุตรเศรษฐีไปประหารแทน  แล้วพาโจรโพธิสัตว์ไปส่งที่บ้านนางสามา   นับแต่นั้นมานางสามาก็เลิกเป็นนางคณิกา  อยู่ร่วมอภิรมย์กับโจรโพธิสัตว์เพียงคนเดียว 

โจรโพธิสัตว์คิดว่าต่อไปหากนางสามามีจิตปฏิพัทธ์กับชายอื่นก็อาจฆ่าตนได้  จึงออกอุบายจะหนีจากนางและจะชิงเครื่องประดับของนางไปด้วย  โจรโพธิสัตว์ชวนนางสามาไปเที่ยวชมสวน แล้วโอบกอดนางทำทีจะร่วมอภิรมย์  แต่กลับบีบรัดจนนางสลบล้มลง  จากนั้นก็ปลดเครื่องประดับของนางหนีไป   เมื่อนางสามาฟื้นขึ้นรู้เรื่องทั้งหมดก็เสียใจมาก ตั้งใจว่าหากไม่ได้พบโจรโพธิสัตว์ นางจะไม่นอนบนที่นอนอีก  จะไม่นุ่งผ้าผืนที่ชอบ  ไม่กินอาหาร 2 เวลา  และจะไม่ใส่เครื่องประดับอีก

ต่อมานางสามาจ้างพวกแสดงละครให้เดินทางไปเล่นมหรสพตามที่ต่างๆ และขับเพลงเล่าเหตุการณ์ตอนที่โจรหนีไป   นางกำชับว่าหากชายใดมาสอบถามก็ขอให้เชิญมาหานาง  พวกแสดงละครเดินทางไปเล่นมหรสพที่บ้านปลายแดนแห่งหนึ่ง  โจรโพธิสัตว์ได้ฟังเพลงขับจึงเข้าไปสอบถาม  เมื่อรู้ว่านางสามายังมีชีวิตอยู่ก็แปลกใจ   พวกเล่นละครบอกว่านางสามายังรักและรอโจรอยู่ แล้วชักชวนให้โจรกลับไปหานาง  แต่โจรโพธิสัตว์บอกว่าไม่ต้องการนางสามา  เพราะนางเปลี่ยนสามีหลายคน  ถ้าตนกลับไปนางก็อาจมีสามีใหม่อีก   พวกคณะละครจึงไปแจ้งนางสามาตามนั้น  นางเศร้าโศกและอยู่ไม่เป็นสุขตั้งแต่นั้นมา

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)