TLD-003-4445

สารตรา (ชื่อตัวละคร)

พระรถเมรี, บทละคร  

สารตรา หรือสุนันทา* หรือสุนนทา* หรือสุนทรา* หรือสนทา* หรือสันทรา* หรือสนธนา* หรือสนทมาร*เป็นตัวละครในบทละครเรื่องพระรถเมรี เป็นนางยักษ์มเหสีของท้าวพกา*เจ้าเมืองทานตะวัน* (ตะวัน*) มีธิดาบุญธรรมคือนางเมรี*

เมื่อท้าวพกาสิ้นพระชนม์ ไม่มีโอรสธิดาสืบทอดราชสมบัติ  นางสารตราจึงได้ขึ้นครองราชย์   วันหนึ่งขณะที่นางไปจับสัตว์ป่ากินเป็นอาหาร ได้พบหญิงสาว 12 คน (นางสิบสอง*) ก็คิดจะพาไปเลี้ยงเป็นบุตรบุญธรรม จึงแปลงกายเป็นหญิงอายุ 40 ปีเข้าไปสอบถามจนรู้ว่าพวกนางถูกบิดาลวงมาปล่อยป่า จึงชักชวนให้ไปอยู่ด้วยกัน  ครั้นใกล้ถึงเมืองทานตะวัน  นางสารตราเกรงว่าหากนางสิบสองเห็นพลยักษ์จะตกใจ จึงออกอุบายขอกลับเข้าเมืองก่อน ให้พวกนางรออยู่ที่ชายป่า แล้วจะไปรับในตอนพลบค่ำ   นางสารตราสั่งให้ยักษ์ทั้งเมืองแปลงเป็นมนุษย์ แล้วจัดขบวนออกไปรับนางสิบสองเข้าเมือง  กำชับให้เหล่านางกำนัลตามใจนางสิบสองทุกอย่าง  แล้วสั่งห้ามนางสิบสองไปที่ท้ายปราสาทเพราะจะเกิดอันตราย 

วันหนึ่งขณะที่นางสารตราออกว่าราชการ  นางสิบสองอยากรู้ว่าที่ท้ายปราสาทมีอะไร จึงพากันไปดู  เมื่อพบกองกระดูกมนุษย์และได้รู้จากยายเฒ่าซึ่งถูกจับขังไว้ในฉางว่านางสารตราเป็นยักษ์  นางสิบสองก็พากันหนีออกจากเมืองไป  ได้พบและอภิเษกกับท้าวรถสิทธิ์แห่งเมืองขีดขิน*   นางยักษ์ตามหานางสิบสองจนพบ  แล้วร่ายมนตร์ทำให้ท้าวรถสิทธิ์หลงใหลตั้งนางเป็นมเหสี 

ต่อมานางสารตราแกล้งป่วยหนัก บอกว่าต้องใช้ดวงตาของนางสิบสองประกอบเป็นโอสถ  ท้าวรถสิทธิ์จึงให้ควักดวงตาทั้งสองข้างของนางสิบสอง เว้นแต่นางเภา*น้องสุดท้องซึ่งถูกควักดวงตาเพียงข้างเดียว  แล้วขับนางทั้ง 12 คนซึ่งขณะนั้นทรงครรภ์อยู่ออกไปอาศัยอยู่ที่อุโมงค์นอกเมือง ต่อมานางเภาประสูติโอรสชื่อรถเสน*

เมื่อรถเสนเจริญวัยขึ้นได้พบกับท้าวรถสิทธิ์พระบิดา  นางยักษ์สารตราคิดกำจัดรถเสนจึงทำอุบายแกล้งป่วย  จะต้องใช้หมากงั่ว (มะงั่ว) และหมากนาว (มะนาว) จากเมืองทานตะวันมารักษา และให้รถเสนเป็นผู้ไปนำมาถวาย ท้าวรถสิทธิ์จึงสั่งให้รถเสนไปเมืองทานตะวัน  ก่อนออกเดินทาง นางยักษ์เขียนสารถึงนางเมรีให้สังหารรถเสนแล้วมอบสารให้รถเสนถือไป

ครั้นรถเสนนำผลหมากงั่วและหมากนาวไปถวายท้าวรถสิทธิ์  นางยักษ์สารตราโกรธมาก กลับร่างเป็นยักษ์ นิมิตกายใหญ่เข้าต่อสู้กับรถเสน  รถเสนแผลงศรกำพต*ถูกนางสารตราล้มลง วิญญาณออกจากร่าง  นางกล่าวอาฆาตแล้วอธิษฐานขอให้เลือดของตนกลายเป็นเรือดไร  ให้เส้นผมและเส้นขนเป็นริ้นยุง  ให้เส้นเอ็นน้อยใหญ่เป็นปลิงและทากเพื่อดูดกินเลือดเนื้อของรถเสน  ส่วนกระดูก เนื้อหนัง และเส้นสายในร่างกายให้เป็นสัตว์ร้ายต่างๆ

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)