สินสมุทรเป็นตัวละครในเรื่องพระอภัยมณี   เป็นโอรสพระอภัยมณี*กับนางผีเสื้อสมุทร*   มีชายาคือนางอรุณรัศมี*ธิดาของศรีสุวรรณ*  และนางยุพาผกา*ธิดาบุญธรรมของนางละเวงวัณฬา*  มีโอรสกับนางยุพาผกาชื่อวายุพัฒน์* 

พระอภัยมณีถูกนางผีเสื้อสมุทรลักพาตัวไปอยู่ในถ้ำทอง มีโอรสด้วยกัน 1 คน คือสินสมุทร   สินสมุทรมีเค้าหน้าคล้ายพระอภัยมณีแต่มีดวงตาแดงและมีผมหยิกคล้ายนางผีเสื้อสมุทร    สินสมุทรรักและสนิทสนมกับบิดามากกว่ามารดา เมื่อสินสมุทรอายุได้ 8 ขวบ ได้ออกจากถ้ำไปเล่นน้ำ   จับได้เงือกเฒ่าจึงนำมาให้พระอภัยมณีดู   พระอภัยมณีคิดแผนการหนีนางผีเสื้อสมุทร   โดยได้รับความช่วยเหลือจากครอบครัวเงือก   สินสมุทรติดตามบิดาไปด้วย ทั้งสองไปอาศัยอยู่กับพระฤๅษีที่เกาะแก้วพิสดาร* สินสมุทรบวชเป็นฤๅษีตามบิดา   ขณะอยู่ที่เกาะแก้วพิสดารสินสมุทรได้เรียนภาษาฝรั่งกับพวกเรือแตกจึงสามารถฟังและพูดได้   เมื่อเรือของท้าวสิลราช*กับนางสุวรรณมาลี*ธิดาถูกพายุพัดมาเกยตื้นที่เกาะแก้วพิสดาร    สินสมุทรสนิทสนมและรักนางสุวรรณมาลีจึงฝากตัวเป็นลูก   พระอภัยมณีและสินสมุทรขอโดยสารไปกับเรือของท้าวสิลราชแต่เรืออับปางเพราะนางผีเสื้อสมุทรตามมาอาละวาด   เมื่อเรือแตกสินสมุทรพลัดหลงกับพระอภัยมณี   สินสมุทรว่ายน้ำแบกนางสุวรรณมาลีอยู่เป็นเวลาหลายวันจนถึงเกาะแห่งหนึ่ง

ต่อมาสินสมุทรและนางสุวรรณมาลีโดยสารเรือของโจรสุหรั่ง*   โจรสุหรั่งเห็นนางสุวรรณมาลีก็นึกพอใจจึงลวนลาม   สินสมุทรโกรธฆ่าโจรสุหรั่งตายจึงได้ครอบครองเรือของโจรสุหรั่ง   เมื่อเป็นเจ้าของเรือแล้วสินสมุทรห้ามลูกเรือจี้ปล้น   ต่อมาเสบียงในเรือหมดต้องเข้าไปหาอาหารในเมืองรมจักร*   สินสมุทรจึงได้พบกับศรีสุวรรณและรู้ว่าเป็นอาหลานกัน

สินสมุทรและศรีสุวรรณชวนกันไปตามหาพระอภัยมณี   ขณะเดินเรืออยู่กลางทะเลสินสมุทรได้ยินเสียงปี่จึงไปหาพระอภัยมณีบนเรือของอุศเรน*ซึ่งเป็นคู่หมั้นนางสุวรรณมาลี   อุศเรนขอนางสุวรรณมาลีคืนแต่สินสมุทรไม่ยินยอม เกิดการสู้รบกันอุศเรนแพ้  พระอภัยมณีและสินสมุทรจึงพานางสุวรรณมาลีกลับเมืองผลึก*  นางสุวรรณมาลีไม่พอใจพระอภัยมณีที่เข้าข้างอุศเรนจึงตั้งแง่ออกบวชเป็นชี   สินสมุทรและนางอรุณรัศมีธิดาของศรีสุวรรณออกบวชตาม   จนเมื่อนางสุวรรณมาลีสึกออกมาอภิเษกกับพระอภัยมณี สินสมุทรจึงสึกด้วย

เมื่ออุศเรนกลับไปเมืองลังกา*แล้วได้ยกทัพมาแก้แค้นเมืองผลึก   สินสมุทร  นางสุวรรณมาลี และนางวาลี*ช่วยกันทำสงครามต่อสู้จนได้ชัยชนะ   เมื่อสงครามสงบศรีสุวรรณพาสินสมุทรและนางอรุณรัศมีไปเยี่ยมท้าวสุทัศน์*ที่เมืองรัตนา*  

ฝ่ายลังกานางละเวงวัณฬาขึ้นเป็นกษัตริย์เนื่องจากพระบิดาและเชษฐาเสียชีวิต   นางส่งกองทัพจ้าเมืองต่าง ๆ เก้าทัพมารบเมืองผลึกเพื่อแก้แค้น   พระอภัยมณีได้รูปนางละเวงวัณฬาที่ลงเสน่ห์มาจากเชลยคือเจ้าละมาน*ก็คลุ้มคลั่งหลงรูปนาง  นางสุวรรณมาลีเรียกศรีสุวรรณและสินสมุทรให้กลับมาช่วย สินสมุทรจึงกลับเมืองผลึกและพาสุดสาคร*เข้าวังเพื่อปราบปีศาจที่สิงอยู่ในรูป  ในสงครามเก้าทัพสินสมุทรถูกน้ำมันไฟอาวุธของจีนตั๋ง*แม่ทัพคนหนึ่งในเก้าทัพจนสลบไป   พราหมณ์สานน*ทำพิธีเรียกลมฝนมาล้างพิษจึงฟื้น

เมื่อพระอภัยมณียกทัพไปลังกา   นางละเวงวัณฬายุให้มะหุด 2*ลูกเจ้าฝรั่งกับแขกระเด่น*ออกรบแทน    สินสมุทรถูกปืนใหญ่จมลงใต้สะดือทะเลสลบไป   พอน้ำขึ้นซัดร่างสินสมุทรมาเกยฝั่งได้ไอแดดจึงฟื้นขึ้น

พระอภัยมณีได้พบนางละเวงวัณฬากลางทัพ   ก็หลงรักนางจนไม่คิดทำสงครามถึงกับยอมหนีทัพเข้าไปอยู่ในเมืองลังกา  สินสมุทรตามไปเยี่ยมพระอภัยมณีก็หลงเสน่ห์นางยุพาผกาธิดาบุญธรรมของนางละเวงวัณฬาไม่ยอมกลับกองทัพด้วย   สินสมุทรอยู่กับนางยุพาผกาจนนางตั้งครรภ์

เมื่อสงครามสงบพระอภัยมณีจัดการให้สินสมุทรอภิเษกกับนางอรุณรัศมีธิดาศรีสุวรรณกับนางเกษรา*   แต่นางอรุณรัศมีไม่ยอมเข้าหอ สินสมุทรเป็นคนซื่อไม่รู้มารยาหญิงได้แต่ทุกข์ใจ นางสุวรรณมาลีจึงต้องสอนอุบายเอาชนะมารยาหญิงให้ สินสมุทรจึงสมหวังในความรัก

ในสงครามชิงโคตรเพชร*  สินสมุทรได้มาช่วยหัสไชย*น้องนางเสาวคนธ์*แห่งเมืองการะเวก* ทำสงครามกับมังคลา*   วลายุดา*   วายุพัฒน์*และหัสกัน*   เมื่อสงครามสงบสินสมุทรเข้าเมืองลังกาและได้พบนางยุพาผกาอีกครั้ง   ต่อมาพระอภัยมณีออกบวช สินสมุทรจึงกลับไปครองเมืองผลึก