สุมาลีเป็นตัวละครในเรื่องกาพย์พระไชยสุริยา เป็นมเหสีของพระไชยสุริยา*เจ้าเมืองสาวัตถี*
เมื่อเกิดอุทกภัยน้ำป่าไหลท่วมเมืองสาวัตถี พระนางตามเสด็จพระไชยสุริยามาในเรือสำเภาด้วย เมื่อเรือสำเภาถูกพายุพัดจนเรือแตก พระนางสุมาลีและพระไชยสุริยาพลัดเข้าฝั่งได้เพียงสององค์ นางสุมาลีเป็นภรรยาที่ดีร่วมสุขร่วมทุกข์กับสวามีในทุกสถานการณ์ เมื่ออยู่ในเวียงวังนางก็อยู่ด้วยอย่างเป็นสุข และเมื่อพลัดจากเมืองมาอยู่ป่านางก็ร่วมทุกข์กับสวามี และปรนนิบัติสวามีอย่างดีเหมือนเคย เมื่อพระดาบสมาโปรดพระไชยสุริยาให้บำเพ็ญเพียรปฏิบัติธรรม ก็ได้เทศน์โปรดพระนางด้วย พระนางสุมาลีปฏิบัติธรรมอย่างไม่ย่อท้อ ในที่สุดก็บรรลุความสำเร็จในการปฏิบัติธรรม ได้ขึ้นสวรรค์ไปเช่นเดียวกับพระไชยสุริยา
นามานุกรม