สุวรรณมาลีเป็นตัวละครในบทละครเรื่องวงศเทวราช (ฉบับหลวงพัฒนพงศ์ภักดี) เป็นมเหสีของท้าวจัตุรัต*ผู้ครองกรุงจักรวาฬ*  เป็นขนิษฐาของนางหิรัญมาลี*มเหสีของท้าวมหานพสูร*สหายของท้าวจัตุรัต

เมื่อท้าวจัตุรัตจะยกทัพไปช่วยท้าวมหานพสูรรบกับวงศเทวราช*  นางสุวรรณมาลีและสนมบริวารขอติดตามไปด้วย  ท้าวจัตุรัตจัดทัพให้ท้าวสาตราสูร*อนุชาของท้าวมหานพสูรเป็นทัพหน้า  ตนเป็นทัพหลวง  เมื่อท้าวสาตราสูรพ่ายแพ้แตกทัพไป  ท้าวจัตุรัตก็ออกต่อสู้กับวงศเทวราช  ถูกศรของวงศเทวราชตัดเศียรขาด  แต่ไม่ตายเพราะได้ถอดดวงใจไว้ที่ธำมรงค์  เมื่อร่ายมนตร์เศียรก็ติดกับกาย  แล้วท้าวจัตุรัตก็บังกายเหาะกลับไปยังพลับพลา  วงศเทวราชถามท้าววิเรนทร*ขุนทหารผู้เป็นใหญ่ในหมู่วิชาธร (วิทยาธร) ว่าเหตุใดท้าวจัตุรัตถูกตัดเศียรขาดแล้วไม่ตาย  วิเรนทรทูลว่าคงเป็นเพราะท้าวจัตุรัตถอดดวงใจได้  วงศเทวราชจึงสั่งสังขปัด*วานรทหารเอกให้ไปลักดวงใจท้าวจัตุรัต

สังขปัดร่ายเวทแปลงกายเป็นแมลงภู่บินไปสืบดูเหตุการณ์  โดยจับอยู่บนช่อฟ้าพลับพลาที่ประทับของท้าวจัตุรัต  ครั้นถึงเวลาค่ำมีนางกำนัลมาตักน้ำเพื่อให้นางสุวรรณมาลีสรงเสวย  แมลงภู่แปลงก็บินลงไปต่อยนางกำนัลตายพลัดตกน้ำลอยไป  แล้วแมลงภู่ก็ร่ายเวทแปลงเป็นนางกำนัลผู้นั้นเข้าไปปรนนิบัตินางสุวรรณมาลีจนเป็นที่โปรดปราน

ถึงยามราตรีนางสุวรรณมาลีบรรทมหลับ  นางกำนัลแปลงร่ายมนตร์คืนร่างเป็นสังขปัดวานร  สะกดเหล่าพลยักษ์ทั้งทัพ  แล้วเข้าไปร่วมสมกับนางสุวรรณมาลี  หลังจากนั้นก็อุ้มนางไปไว้ในถ้ำ  ฝากเทวดาที่รักษาถ้ำดูแลนางไว้  ส่วนตนหวนกลับไปพลับพลา   แปลงร่างเป็นนางสุวรรณมาลีแล้วแสร้งทำเป็นบรรทมหลับ

ฝ่ายท้าวจัตุรัตซึ่งบรรทมอยู่อีกห้องหนึ่งเกิดสุบินนิมิตไม่ดี  รุ่งขึ้นจึงให้นางกำนัลไปตามมเหสีมาเฝ้า  เล่าสุบินให้นางฟัง  นางสุวรรณมาลีแปลงแสร้งทูลว่าเหตุที่ฝันร้ายคงเกี่ยวกับวงศ์ญาติคือท้าวสาตราสูรที่ต้องสิ้นชีพเพราะประมาทไม่ถอดดวงใจ  เมื่อท้าวจัตุรัตบอกว่าจะออกไปทำศึกกับวงศเทวราชอีก  มเหสีแปลงก็ทูลให้ถอดธำมรงค์ที่เก็บดวงใจฝากตนไว้  เพราะเกรงว่าวงศเทวราชจะแผลงศรทำลายให้สิ้นชีพ ท้าวจัตุรัตหลงเชื่อจึงมอบธำมรงค์ให้นาง

ฝ่ายมเหสีแปลงเมื่อได้ธำมรงค์ก็คืนร่างเป็นสังขปัดนำธำมรงค์ไปถวายวงศเทวราช  เมื่อวงศเทวราชจะออกรบสังขปัดก็นำธำมรงค์ซ่อนไปด้วย  กองทัพทั้งสองปะทะกัน  วงศเทวราชให้สังขปัดเอาธำมรงค์ออกมาเย้ยหยันท้าวจัตุรัต  ท้าวจัตุรัตเห็นจวนตัวจึงอ้อนวอนขอธำมรงค์คืน  สังขปัดยั่วว่านางสุวรรณมาลีซึ่งมีสัมพันธ์รักกับตนเป็นผู้ให้ธำมรงค์มา  ท้าวจัตุรัตได้ฟังก็กริ้วทั้งรักทั้งแค้นมเหสียิ่งนัก  จึงออกอุบายว่า  เมื่อไม่ให้ธำมรงค์คืนตนก็ยอมตาย  แต่ขอเลิกทัพกลับไปก่อนแล้วจะออกมาสู้รบใหม่ในวันรุ่งขึ้น  เมื่อกลับไปถึงพลับพลาท้าวจัตุรัตก็เศร้าโศกเสียใจ  คลุ้มคลั่งไล่ตีบรรดานางกำนัลเพราะคิดว่าเป็นนางสุวรรณมาลี  เมื่อได้สตินางกำนัลทูลว่านางสุวรรณมาลีหายไปจากพลับพลา  ท้าวจัตุรัตก็ยิ่งโกรธ  คิดจะล้างแค้นสังหารนางให้ได้

เมื่อท้าวจัตุรัตยกทัพออกไปรบกับวงศเทวราชในวันรุ่งขึ้น  ได้แสร้งเนรมิตกายเป็นพระอินทร์*พูดจาหว่านล้อมวงศเทวราชให้คืนธำมรงค์และมเหสีแก่ท้าวจัตุรัต  แต่เมื่อวงศเทวราชรู้ความจริงจากท้าววิเรนทรก็แผลงศรปักอก  ตัดเศียรตัดกรพระอินทร์แปลง   ส่วนสังขปัดก็ขยี้ดวงใจท้าวจัตุรัตแหลกละเอียดเป็นธุลี  ก่อนสิ้นใจไปเกิดบนสวรรค์ท้าวจัตุรัตขออภัยโทษวงศเทวราช  ถวายเมือง  ฝากนางสุวรรณมาลีให้ครองคู่อยู่กับสังขปัด  และขอให้งดโทษทัณฑ์ท้าวมหานพสูร

ฝ่ายนางสุวรรณมาลีฟื้นคืนสติก็ออกจากถ้ำกลับไปพลับพลา  นางกำนัลทูลเรื่องราวทั้งหมดที่เกิดขึ้น  ส่วนนางก็เล่าเหตุการณ์ให้นางกำนัลฟัง

เมื่อท้าวมหานพสูรรู้ว่าท้าวจัตุรัตสิ้นชีวิตก็เศร้าโศก  ปรึกษากับนางหิรัญมาลีมเหสีว่าควรใช้กลมารยาเอาชนะข้าศึกเพื่อมิให้เปลืองไพร่พล  นางหิรัญมาลีเห็นดีด้วย  ทูลว่าตนจะไปหานางสุวรรณมาลีที่ยังไม่รู้ว่าท้าวจัตุรัตสวามีสิ้นชีวิต  เมื่อนางสุวรรณมาลีรู้ว่าสวามีสิ้นชีวิตก็เศร้าโศกเสียใจจนสลบ  พอฟื้นขึ้นก็เล่าเรื่องที่เกิดขึ้นให้นางหิรัญมาลีฟัง  นางหิรัญมาลีจึงออกอุบายที่จะให้นางสุวรรณมาลีแปลงเป็นนางบุศบง*ธิดาของท้าวมหานพสูรเพื่อไปสังหารวงศเทวราช  โดยให้นางแปลงทูลวงศเทวราชว่าพระบิดาให้มาสวามิภักดิ์  ส่วนพระบิดาจะตามมาถวายราชสมบัติในวันรุ่งขึ้น 

นางบุศบงแปลงและนางหิรัญมาลีลงเรือจากเกาะแก้วข้ามแม่น้ำยมนา*ไปยังเขาการะเวก*  เมื่อถึงหน้าพระลานพลับพลาที่ประทับของวงศเทวราช  ทั้งสองนางพยายามสบเนตรวงศเทวราชแล้วถวายบังคม วงศเทวราชเห็นนางทั้งสองก็คิดว่านางหิรัญมาลีคงไปรับนางบุศบงธิดามาจากเนาวรัตนนคร*แล้วพามาหาตน  จึงจะไปรับขวัญนาง  แต่สังขปัดและท้าววิเรนทรทูลว่านางบุศบงคือนางสุวรรณมาลีมเหสีของท้าวจัตุรัตแปลงมา  แต่วงศเทวราชไม่เชื่อกลับไปชวนนางบุศบงแปลงมาที่พลับพลา  ฝ่ายนางหิรัญมาลีแสร้งทำเป็นสั่งเสียธิดา  และฝากฝังนางกับวงศเทวราชแล้วกลับไปยังเกาะแก้ว

สังขปัดเกรงว่าวงศเทวราชจะได้นางบุศบงแปลงเป็นชายา  จึงปรึกษากับครุฑ*และท้าววิเรนทร  แล้วออกอุบายเชิญวงศเทวราชไปสรงเสวยน้ำในสระเชิงเขาเพื่อจะได้มีอายุยืน  วงศเทวราชไม่อยากไปเพราะเป็นห่วงนางบุศบงแปลง  แต่เกรงว่าสังขปัดจะน้อยใจจึงยอมทำตาม  นางบุศบงแปลงขอตามเสด็จแต่วงศเทวราชไม่ยอมให้ไปด้วยเพราะเกรงใจสังขปัด  เมื่อกลับมาจากสรงน้ำสังขปัดแสร้งทำเป็นเศร้าโศกที่ทูลเรื่องนางบุศบงแปลงแล้ววงศเทวราชไม่เชื่อ  และเพื่อพิสูจน์ความจริงจึงขออาสาซ้อนกลนางบุศบงแปลง  โดยตนจะแปลงเป็นวงศเทวราช  และให้ครุฑแปลงเป็นปีศาจท้าวจัตุรัตเพื่อทำทีหึงหวงนางสุวรรณมาลีที่นอกใจ  เมื่อนางกลัวเกรงปีศาจสวามีก็คงจะยอมกลับกลายร่าง

ฝ่ายสังขปัดเมื่อแปลงกายเป็นวงศเทวราชแล้วก็เนรมิตตำหนักขึ้นใหม่ใกล้พลับพลาที่ประทับ  แล้วชวนนางบุศบงแปลงมาอยู่ด้วย  ส่วนปีศาจท้าวจัตุรัตแปลงก็แสร้งมาทำลายขวัญว่านางคบชู้ด้วยการซัดกรวดทรายลงบนหลังคาตำหนัก  และเคาะที่ริมฝา  จับเสาสั่นและทลายฝาตำหนัก  ทำทีร้องตวาดบริภาษทั้งสองให้ยอมรับผิด  แต่นางบุศบงแปลงยังไม่ยอมรับผิด  ปีศาจท้าวจัตุรัตแปลงจึงใช้พระขรรค์ไล่ฆ่า  นางจึงยอมรับผิดขออภัยโทษวงศเทวราชแปลง  แล้วคืนร่างเป็นนางสุวรรณมาลี  วงศเทวราชแปลงจึงคืนร่างเป็นสังขปัดและปีศาจท้าวจัตุรัตแปลงก็คืนร่างเป็นครุฑดังเดิม

เมื่อนางสุวรรณมาลีรู้ว่าเสียกลก็คร่ำครวญถึงท้าวจัตุรัต  สังขปัดและครุฑพานางไปเฝ้าวงศเทวราช  วงศเทวราชยกโทษให้นางสุวรรณมาลีเพราะเห็นแก่สังขปัดซึ่งเคยร่วมสมกับนางมาก่อน  และให้สังขปัดพานางสุวรรณมาลีไปส่งที่เกาะแก้ว