TLD-003-0747

ฆตบัณฑิต (ชื่อตัวละคร)

ฆตบัณฑิตชาดก   นิบาตชาดก  

ฆตบัณฑิตเป็นตัวละครในเรื่องฆตบัณฑิตชาดก ทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

พระเจ้ามหากังสะ*ครองราชย์อยู่ ณ อสิตัญชนคร* แคว้นกังสโคตร* อยู่ใกล้เมืองอุตตราปถบุรี* ทรงมีโอรส 2 องค์คือกังสะ*และอุปกังสะ* มีธิดา 1 องค์คือเทวคัพภา* เมื่อธิดาประสูติปุโรหิตพยากรณ์ว่าโอรสของนางจะทำให้วงศ์กังสะพินาศ แต่เนื่องจากพระเจ้ามหากังสะโปรดธิดาองค์นี้มากจึงไม่ทรงสำเร็จโทษนาง

ครั้นพระเจ้ามหากังสะสิ้นพระชนม์ กังสะได้ครองราชย์ต่อเป็นพระเจ้ากังสราช ส่วนอุปกังสะได้เป็นอุปราช ทั้งสององค์ไม่กล้าสำเร็จโทษพระขนิษฐาเพราะเกรงจะถูกครหา แต่เพื่อป้องกันมิให้นางเทวคัพภามีภัสดา จึงสร้างปราสาทเสาเดียวให้นางอยู่ โดยให้อันธกเวณฑุ*และนางนันทโคปา*สองสามีภรรยาซึ่งเป็นทาสคอยพิทักษ์รักษานาง

ในเมืองอุตตราปถบุรีมีพระราชาทรงนามว่ามหาสาคร* พระเจ้ามหาสาครมีโอรส 2 องค์คือสาคร*และอุปสาคร* เมื่อพระเจ้ามหาสาครสิ้นพระชนม์ สาครโอรสได้เป็นพระราชาต่อมาโดยมีพระอนุชาอุปสาครเป็นอุปราช อุปสาครอุปราชเป็นพระสหายของอุปกังสอุปราชเพราะเคยไปศึกษาศิลปศาสตร์ในสำนักอาจารย์เดียวกัน

ต่อมาอุปสาครอุปราชทำประทุษร้ายสนมของพระเจ้าสาครราช เกรงพระอาญาจึงหนีไปหาอุปกังสอุปราชที่เมืองอสิตัญชนคร พระเจ้ากังสราชได้ทรงแต่งตั้งให้มียศอันยิ่งใหญ่

ภายหลังเมื่ออุปสาครอุปราชและนางเทวคัพภาได้เห็นกันต่างก็มีจิตปฏิพัทธ์ และด้วยความช่วยเหลือของนางนันทโคปาทาสี อุปสาครอุปราชก็ขึ้นไปหานางเทวคัพภาในปราสาทตอนกลางคืน และได้อยู่ร่วมกันจนนางทรงครรภ์

ครั้นพระเชษฐาทั้งสองรู้เรื่องก็ตรัสว่า ถ้านางเทวคัพภามีธิดาก็จะไม่สำเร็จโทษนาง แต่ถ้าเป็นโอรสก็จะสำเร็จโทษเสีย แล้วประทานนางให้เป็นชายาของอุปสาครอุปราช เมื่อนางเทวคัพภาประสูติธิดา พระเชษฐาก็ประทานนามว่าอัญชนเทวี* และประทานบ้านโภควัควัฑฒมานคามแก่ทั้งสอง อุปสาครอุปราชจึงพานางไปอยู่ ณ ที่นั้น

ต่อมานางเทวคัพภาก็ทรงครรภ์อีก ส่วนนางนันทโคปาทาสีก็ตั้งครรภ์ในวันเดียวกัน เมื่อครบกำหนดนางเทวคัพภาประสูติโอรส นางนันทโคปาทาสีให้กำเนิดบุตรี นางเทวคัพภาเกรงโอรสจะได้รับราชภัยจึงมอบโอรสให้นางนันทโคปาเลี้ยง ส่วนนางก็เลี้ยงบุตรีของนางนันทโคปาทาสี จากนั้นนางเทวคัพภาก็มีโอรสอีก 9 องค์รวมทั้งสิ้น 10 องค์ ส่วนนางนันทโคปาทาสีก็มีบุตรีอีก 9 คนรวมทั้งสิ้น 10 คน ทั้งสองก็สับเปลี่ยนกันเลี้ยงโอรสและบุตรีโดยไม่มีผู้ใดล่วงรู้

ในครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นฆตบัณฑิตโอรสองค์ที่ 9 ของอุปสาครอุปราชกับนางเทวคัพภา โอรสทั้ง 10 ของนางเทวคัพภาเจริญวัย ทุกองค์มีเรี่ยวแรงแข็งกล้าดุร้าย เที่ยวปล้นประชาชน มหาชนไปร้องทุกข์ว่าบุตรของอันธกเวณฑุทาสทั้ง 10 ปล้นแว่นแคว้น

พระเจ้ากังสราชจึงเรียกอันธกเวณฑุทาสมาสอบถาม ในที่สุดอันธกเวณฑุทาสก็ยอมทูลความจริงให้รู้ทุกประการ เมื่อพระเจ้ากังสราชและอุปกังสอุปราชรู้ว่านางเทวคัพภามีโอรสถึง 10 องค์ก็กลัวคำทำนายที่ปุโรหิตได้เคยกล่าวไว้ว่าจะถึงกาลวิบัติของราชตระกูล จึงทรงปรึกษาอำมาตย์ อำมาตย์ออกอุบายให้จัดการประลองมัลยุทธ์ (มวยปล้ำ) ในสนาม

เมื่อโอรสทั้ง 10 มาถึงก็ให้ฆ่าเสีย แต่การณ์ไม่เป็นไปตามนั้น นักปล้ำของพระเจ้ากังสราชเสียชีวิตจากการแพ้การประลองกับพลเทพ*โอรสองค์ที่ 2 ของนางเทวคัพภา จากนั้นวาสุเทพ*โอรสองค์ใหญ่ก็ขว้างจักรไปถูกพระเศียรของพระเจ้ากังสราชและอุปกังสอุปราชสิ้นพระชนม์

เมื่อโอรสพี่น้องทั้ง 10 ชิงเมืองอสิตัญชนครได้แล้วก็ให้พระบิดามารดาขึ้นครองราชย์ แล้วออกไปชิงราชสมบัติของกษัตริย์ทั้งหลายในชมพูทวีปได้ถึง 630,000 นคร แล้วแบ่งกันครองราชย์สมบัติในนครเหล่านั้น

ต่อมาพระราชาพี่น้องทั้ง 10 องค์มีโอรสธิดา โอรสของพระเจ้าวาสุเทพสิ้นพระชนม์ทำให้พระเจ้าวาสุเทพเศร้าโศกอย่างยิ่งถึงกับสละราชกิจทั้งปวง

ฆตบัณฑิตพระอนุชาเห็นว่ามีแต่ตนเท่านั้นที่จะบรรเทาความเศร้าโศกของพระเชษฐาได้ จึงแสร้งทำเป็นคนเสียสติเดินเพ้อแหงนดูฟ้าไปทั่วพระนครว่าปรารถนาจะได้กระต่ายบนดวงจันทร์ ประชาชนทั้งหลายเห็นผิดปกติ จึงทูลพระเจ้าวาสุเทพว่าฆตบัณฑิตพระอนุชามีพระสติไม่ดี พระเจ้าวาสุเทพก็รีบเสด็จไปหา ตรัสถามว่าเหตุใดจึงปรารถนาจะได้สิ่งที่หาได้ยาก ฆตบัณฑิตทูลว่าแล้วเพราะเหตุใดพระเจ้าวาสุเทพจึงทรงเศร้าโศกถึงโอรสที่สิ้นพระชนม์ไปแล้ว สิ่งที่ตนปรารถนานั้นเป็นสิ่งที่ยังเห็นปรากฏอยู่ แต่สิ่งที่พระเจ้าวาสุเทพปรารถนานั้นหาได้ปรากฏอยู่ไม่ พระเจ้าวาสุเทพได้สดับแล้วก็ระงับความเศร้าโศกลงได้

สายวรุณ น้อยนิมิตร , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)