TLD-003-4792

เสนกะ, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

ขรปุตตชาดก   นิบาตชาดก  

พระเจ้าเสนกะเป็นตัวละครในเรื่องขรปุตตชาดก  ฉักกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นกษัตริย์ผู้ครองพาราณสี*

พญานาคตนหนึ่งออกจากนาคพิภพเลื้อยไปบนพื้น   พวกเด็กๆ ในหมู่บ้านเห็นเข้าก็ไล่ตี  พระเจ้าเสนกะเสด็จผ่านไปทอดพระเนตรเห็นก็ทรงห้าม   พญานาคระลึกถึงบุญคุณที่พระเจ้าเสนกะช่วยชีวิตจึงนำแก้วเป็นอันมากไปถวายและขอเป็นมิตรด้วย   พญานาคไปเยี่ยมเยียนพระเจ้าเสนกะเสมอ  ต่อมาพญานาคถวายธิดาแก่พระเจ้าเสนกะพร้อมทั้งถวายมนตร์ซึ่งทำให้เห็นนางนาคผู้นี้ได้

วันหนึ่งพระเจ้าเสนกะพานางนาคไปประพาสอุทยานและลงเล่นน้ำในสระโบกขรณี  นางนาคเห็นงูน้ำก็มีจิตปฏิพัทธ์จึงสมัครสังวาสด้วย  พระเจ้าเสนกะไม่เห็นนางก็ทรงร่ายมนตร์ขึ้นจึงเห็นนางกำลังสังวาสกับงูน้ำ  พระองค์ประสงค์จะให้นางนาครู้ตัวจึงใช้ซี่ไม้ไผ่ตีที่หลังนาง  นางนาคโกรธหนีไปฟ้องบิดาว่าถูกพระเจ้าเสนกะทำร้าย  พญานาคไม่ได้พิจารณาให้ถ่องแท้ก็โกรธ  สั่งให้นาคมาณพทั้งสี่ไปปลงพระชนม์พระเจ้าเสนกะเสีย  เมื่อนาคมาณพทั้งสี่มาถึงพาราณสี  พระเจ้าเสนกะเสด็จเข้าสู่ที่บรรทม  รับสั่งเล่าเรื่องที่นางนาคหนีไปแก่พระราชเทวี   ตรัสว่านางนาคคงจะกล่าวโทษพระองค์ซึ่งทำให้มิตรต้องร้าวฉานกัน  และพญานาคต้องประทุษร้ายพระองค์อย่างแน่นอน   นาคมาณพได้ยินดังนั้นก็กลับไปทูลความแก่พญานาค  พญานาคสำนึกผิดจึงขึ้นไปหาพระเจ้าเสนกะยังที่บรรทมและถวายสรรพรุทชานนมนตร์เป็นการขอโทษ  แล้วบอกว่าถ้าพระเจ้าเสนกะประทานมนตร์บทนี้แก่ใครแล้วต้องเสด็จเข้าสู่กองไฟปลงพระชนม์พระองค์เอง   นับแต่นั้นมาพระเจ้าเสนกะก็ทรงเข้าใจเสียงของสัตว์ทั้งปวงได้  เมื่อทรงได้ยินเสียงสัตว์ต่างๆ เจรจากันก็ทรงพระสรวล  พระราชเทวีสงสัยก็ทูลถามและขอเรียนมนตร์บทนี้บ้าง  แม้พระเจ้าเสนกะจะบอกว่าหากประทานมนตร์นี้แล้วพระองค์ต้องสิ้นพระชนม์  พระราชเทวีก็ยังยืนยันที่จะขอมนตร์นั้น   พระเจ้าเสนกะตกลงพระทัยจะประทานมนตร์แก่นาง  เวลานั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระอินทร์*ตรวจดูมนุษยโลก  ดำริว่าพระเจ้าเสนกะไม่ควรสิ้นพระชนม์เพราะเห็นแก่สตรี   จึงแปลงพระองค์เป็นแพะตัวผู้มาแนะอุบายให้พระเจ้าเสนกะบอกพระราชเทวีว่าเมื่อเข้าพิธีเรียนมนตร์ห้ามมิให้ร้องขณะถูกโบยหลังยังไม่ครบร้อย   พระราชเทวีถูกโบยได้พักหนึ่งก็ไม่อาจทนได้จึงกล่าวว่าไม่ปรารถนาจะเรียนมนตร์แล้ว   พระเจ้าเสนกะสั่งให้ลงอาญาเฆี่ยนนางจนหลังแตก   นับแต่นั้นมาพระราชเทวีก็ไม่ทูลขอมนตร์บทนั้นอีกเลย

สายวรุณ น้อยนิมิตร , เสาวณิต วิงวอน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)