TLD-003-4797

เสริวัน (ชื่อตัวละคร)

เสริววาณิชชาดก   นิบาตชาดก  

เสริวันเป็นตัวละครในเรื่องเสริววาณิชชาดก  เอกนิบาต  ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพ่อค้าชาวเมืองเสริรัฐ*ชื่อเสริวัน  ในเวลานั้นมีพ่อค้าอีกคนหนึ่งเป็นคนเมืองเดียวกัน แต่เป็นคนโลภจัด ทั้งสองพากันข้ามแม่น้ำไปเมืองอันธบูร*  แบ่งเขตการขายกันแล้วต่างคนต่างไปเร่ขายของ   ในนครนั้นมีเศรษฐีตระกูลหนึ่งทรุดโทรมลง  บุตรพี่น้องทรัพย์สินก็หมดไป เหลือเพียงยายกับหลานสาวซึ่งยังเป็นเด็กอยู่  หญิงทั้งสองทำงานรับจ้าง  พ่อค้าคนโลภเร่ขายมาจนถึงบ้าน  หลานอยากได้เครื่องประดับ  ยายหลานมีถาดอยู่ใบหนึ่งเป็นถาดทองของเศรษฐี  แต่ไม่ได้ใช้นานแล้วก็มัวหมองไป  หญิงทั้งสองไม่รู้ว่าเป็นถาดทอง  ยายจึงตกลงกับพ่อค้าจะขอแลกถาดกับเครื่องประดับ  พ่อค้าดูถาดก็รู้ว่าเป็นทองคำ  ลองคว่ำใช้เข็มขีดดูก็แน่ใจ แต่คิดจะเอาเปล่าๆ จึงแสร้งพูดว่าถาดนั้นไม่มีราคา จะขายสักกึ่งมาสก (อัตราเงินในกรุงราชคฤห์  กึ่งมาสกเท่ากับเสี้ยวที่ 20 ของกระษาปณ์) ก็ไม่ได้  ว่าแล้วก็วางลงแล้วหลีกไป

ตามข้อตกลงแบ่งเขตขาย ถ้าผู้ขายคนหนึ่งผ่านออกไปแล้ว อีกคนก็เข้าไปขายได้  พ่อค้าเสริวันจึงเข้าไปขายบ้าง หลานสาวก็บอกยายให้แลกเครื่องประดับอีก  เสริวันเข้าไปในบ้านเห็นถาดนั้นแล้วรู้ว่าเป็นทองคำแท้ จึงบอกยายหลานว่าถาดนี้มีราคาถึง 100,000 กระษาปณ์  ตนมีเงินและของรวมกันไม่พอราคา  ยายบอกว่าพ่อค้าคนก่อนบอกว่าราคาไม่ถึงกึ่งมาสกก็เลยไม่เอา  ฉะนั้นพ่อค้าจะให้อะไรก็ได้แล้วเอาถาดไป  เสริวันให้เงิน 500 กระษาปณ์กับสิ่งของมีค่าอื่นๆ ที่ตนมีทั้งหมดให้ยาย  ยกเว้นตาชั่ง  ถุงใส่ของและเงินอีก 8 กระษาปณ์ที่จะต้องจ่ายค่าเรือข้ามฟาก  แล้วรีบลงเรือข้ามแม่น้ำไป  ฝ่ายพ่อค้าคนโลภย้อนกลับมาบ้านนั้นอีก บอกยายว่าให้หยิบถาดมาให้  ตนจะให้ของแลกเปลี่ยนบ้าง  ยายติเตียนพ่อค้าที่ตีราคาถาดทองแท้ราคา 100,000 กระษาปณ์ว่าไม่ถึงกึ่งมาสก และบอกว่าพ่อค้าผู้เที่ยงธรรมให้ทรัพย์แก่ตน 1,000 กระษาปณ์เอาถาดไปแล้ว  พ่อค้าคนโลภได้ยินดังนั้นก็เสียดายถาดทองจนไม่อาจครองสติสัมปชัญญะอยู่ได้  ทิ้งเงิน  สิ่งของที่ถืออยู่  เครื่องนุ่งห่มหลุดลุ่ย  ถือแต่คันชั่งวิ่งตามเสริวันไปจนถึงฝั่งน้ำ  เห็นลงเรือไปแล้วเรียกให้กลับ เรือก็ไม่กลับ  ความเสียใจพลุ่งขึ้นจนกระอักโลหิต  หัวใจแตกสลายสิ้นชีพไปด้วยความอาฆาตเสริวัน  ฝ่ายเสริวันก็บำเพ็ญทานไปตลอดชีพ

สายวรุณ น้อยนิมิตร , วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)